پولشویی چیست
زمانی که فرد، جرمی (قاچاق کالا، مواد مخدر، کلاهبرداری و…) مرتکب میشود و از طریق آن جرم، اموالی را به دست می‌آورد، همواره به‌دنبال راهی برای پنهان کردن ماهیت و منشاء این اموال نامشروع است، لذا اقدام به پولشویی می‌کند؛ درواقع پولشویی فرآیندی است که در راستای آن، در اصطلاح پول کثیف (یا همان مالی که از طریق جرم و به‌صورت غیرقانونی حاصل شده است) به پول تمیز یا ثروتی که در ظاهر از راه‌های مشروع و قانونی به دست آمده است، تبدیل میشود (به‌صورتی که منشاء اولیه‌ی آن پول مشخص نیست). در این نوشته بیشتر درباره این جرم خواهید دانست.
پولشویی (Money Laundering) تبدیل سود حاصل از خلافکاری و فساد به دارایی‌های به ظاهر مشروع است. در بسیاری از سیستم‌های قانونی و مشروع، قواعد پولشویی با روش‌های دیگر تبهکاری مالی و تجارتی تلفیق شده‌است. برخی از کشورها پولشویی را تحت عنوان مبهم کردن منشأ منابع مالی تعریف می‌کنند. کشور‌هایی دیگر پولشویی را پولِ حاصل از فعالیتی می‌دانند که ممکن است در نقطه از کشور مشروع باشد، اما در نقطه‌ای ای دیگر فساد و نامشروع تلقی شود. نقد‌هایی بر قوانین ضد پولشویی توسط مفسرانی وارد شده است که عقیده دارند این پهنهٔ وسیع فعالیتهای ضد پولشویی، در خارج یا داخل کشور بیشتر مانند یک عقیده یا نظریه مالی است و جنبهٔ عملی و کاربردی ندارد.
علت پولشویی چیست
بطور کلی پولشویی به این دلیل انجام میشود که منبع واقعی پول نامشخص باقی بماند. فرار مالیاتی هم می‌تواند دلیل دیگری برای آن باشد. پولشویی به‌طور عمده یک جرم فرعی برای رد گم کردن درآمد حاصل از جرم اصلی است. جرم پولشویی هم تا حد زیادی به جرم اولیه وابسته است. پولشویان اغلب کسانی هستند که از قاچاق مواد مخدر، اختلاس، رشوه و سایر راه‌های غیرقانونی کسب درآمد کرده‌اند و به دنبال «تمیز کردن» پول هستند.
تاریخچه پولشویی
در مورد تاریخچه و خاستگاه اصطلاح پولشویی تعابیرو تفاسیر مختلفی وجود دارد. برخی عنوان می کنند از زمانی که فساد مطرح شده پولشویی وجود دارد. برخی کشف چمدان ۶۰۰ میلیون دلاری پول حاصل از قاچاق مواد مخدر در فرودگاه پالرمو ایتالیا و دستگیری عوامل مافیایی را بعنوان تاریخ پولشویی ذکر می‌کنند. عده ای دیگر قضیه رسوایی واترگیت در زمان انتخابات نیکسون و مطبوعاتی شدن این موضوع برای اولین بار توسط مشاور وی را سرآغاز این موضوع می‌دانند.
ولیکن وجه تسمیه واژه Money laundering به واژه Laundromat یعنی رختشوی خانه بر میگردد که عمدتاً در زمان فعالیت گروه مافیایی در آمریکا از جمله آل کاپون رواج پیدا کرد بدین صورت که باندهای مافیایی درآمدهای هنگفتی از فعالیتهای مجرمانه خود کسب می‌کردند و برای اینکه این وجوه را قانونی جلوه دهند اقدام به نصب دستگاه رختشوی خانه در نقاط مختلف ایالات آمریکا نموده و درآمدهای خود را به این کسب و کار انتصاب می‌دادند.
انواع پولشویی
چهار گونه پولشویی قابل شناسایی است:
۱- پولشویی درونی: شامل پولهای کثیف که از فعالیت های مجرمانه و در داخل خاک یک کشور میشود که در همان کشور شسته میشود.
۲- پولشویی مهار شونده: شامل پولهای کثیف به دست آمده از فعالیت های مجرمانه که در داخل خاک یک کشور کسب و خارج از آن کشور تطهیر می شود.
۳- پولشویی بیرونی: شامل پولهای کثیف به دست آمده از فعالیت مجرمانه انجام شده در سایر کشورها که در خارج نیز شسته می شود.
۴- پولشویی وارد شونده: که شامل پولهایی که از فعالیت مجرمانه در سایر نقاط بدست آمده و در داخل خاک کشور مورد نظر شسته می شود.
مراحل پولشویی
فرایند پولشویی مراحل مختلفی دارد که می‌توان به بعضی از آنها اشاره کرد: در قدم اول پول کثیف توسط کارگزاران (یا شخصی که کاریاب نامیده میشود) به سیستم‌های مالی و بانکی تزریق میشود. در مرحلهٔ دوم برای پنهان کردن سرمنشا ذخایر مالی این پول از طریق روش‌هایی پیچیده و اجرای تراکنش‌های مختلف به حساب‌های متعدد دیگر منتقل میشود که «لایه بندی» نامیده میشود. و در نهایت، این پول که با نقل و انتقال‌های فراوان، عادی جلوه داده شده، مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته بسته به شرایط، ممکن است نیازی به بعضی از مراحل نباشد. برای مثال، درآمدهای غیر نقدی که قبلاً در سیستم مالی وجود داشته‌است نیاز به قرار گرفتن در این فرایند ندارد.
طبق اعلام وزارت خزانه داری آمریکا: پولشویی عبارت است از قانونی جلوه دادن درآمدهایی که از راه غیرقانونی به دست آمده‌اند؛ که معمولاً شامل سه مرحله است:جایگذاری_لایه بندی و یکپارچه سازی. در مرحله اول منابع مالی نامشروع به سیستم‌های مالی به صورت پنهانی، مشروع ارائه می‌شوند. سپس این پول توسط چک به حساب‌های متعدد منتقل میشود تا سردرگمی ایجاد کند. نهایتاً با تراکنش‌های اضافی این پول با سیستم مالی یکپارچه میشود تا وقتی که پولهای نامشروع پاک جلوه کنند
تأثیر پولشویی بر اقتصاد
پولشویی به عنوان یک جرم اقتصادی تأثیر منفی چشم‌گیری بر رشد و توسعه اقتصادی کشورها به جای می‌گذارد. در قطعنامه‌ای که در ژوئن ۱۹۹۸ در مجمع عمومی سازمان ملل متحد تصویب شد، برآورد شد سالانه دست‌کم ۲ میلیارد دلار پول تطهیر میشود. از جمله اثرات منفی پولشویی می‌توان موارد زیر را نام برد:
۱- تخریب بازارهای مالی
۲- فرار سرمایه به‌صورت غیرقانونی از کشور
۳- کاهش تقاضای پول و کاهش معینی در نرخ سالانهٔ تولید ناخالص ملی
۴- ورشکستگی بخش خصوصی
۵- کاهش بهره‌وری در بخش واقعی اقتصاد
۶- افزایش ریسک خصوصی‌سازی
۷- تخریب بخش خارجی اقتصاد
۸- ایجاد بی‌ثباتی در روند نرخ‌های ارز و بهره
۹- توزیع نابرابر درآمد
معروف‌ترین پولشویان دنیا چه کسانی هستند
محمد سوهارتو: سوهارتو بین سالهای ۱۹۶۷ تا ۱۹۹۸ قدرت را به عنوان رئیس جمهور در اندونزی در دست داشت. کمی بعد از اینکه او مجبور به کناره گیری از قدرت شد، مجله تایم در مقاله‌ای فاش کرد که وی در طول دوران قدرت خویش ۱۵ میلیارد دلار ثروت را از طریق خانواده‌اش در ۱۱ کشور جهان جمع کرده است. این مجله همچنین با سند ثابت کرد که سوهارتو بازهم از طریق خانواده خود ۷۳ میلیارد دلار درآمد و دارایی در طول دوره ریاست جمهوری روی هم انباشته کرده است. وی فاسدترین رهبر جهان در میان فهرست رهبرانی است که فسادشان ثابت شده است.
پابلو اسکوبار: وی را به عنوان یکی از ثروتمندترین و موفق‌ترین جنایتکاران جهان می‌شناسند. سال ۱۹۸۹، مجله معتبر فوربس این قاچاقچی آمریکایی را به عنوان هفتمین فرد ثروتمند جهان معرفی کرد. طبق اعلام این مجله اسکوبار در آن زمان صاحب ۹ میلیارد دلار ثروت بود. میزان پولشویی این تبهکار ثروتمند بین ۵ تا ۱۰ میلیارد دلار تخمین زده شده است. وی پس از اینکه فهمید قرار است از زندان خصوصی خود به زندان دیگری منتقل شود، فرار کرد، اما خیلی زود کشته شد.
داوود ابراهیم: این شخص متهم به رهبری تشکیلات جنایتکاران با ۵ هزار نفر عضو بود که فعالیت‌هایی در کشورهای پاکستان، هند و امارات متحده عربی داشت. وی و همکاران جنایتکارش در طول فعالیتهای خود رقمی بین ۳ تا ۵ میلیارد دلار پولشویی کردند. گفته شده که وی از طریق شبکه مالی موسوم به هاوالا میلیون‌ها دلار پولشویی کرده است. او از جمله سرمایه گذارن و اجرا کنندگان بمب گذاری بمبئی در سال ۲۰۰۳ بوده است و در همان سال هم از سوی آمریکا به عنوان “تروریست جهانی” معرفی شد.
پولشویی در ایران
طی سالهای گذشته، ایران در کنار کره شمالی همواره جزء کشورهای لیست سیاه گروه ویژه اقدام مالی بوده است. طبق بررسی مؤسسه تحقیقات حکومت‌داری بازل هم که با بررسی مولفه‌های مختلف سیاسی و مالی در ۱۴۹ کشور جهان آنها را بر اساس شاخص ضدپولشویی رتبه‌بندی کرده است در جدول ایران، افغانستان و تاجیکستان به ترتیب در جایگاه‌های اول تا سوم پولشویی قرار گرفته اند.
قانون مبارزه با پولشویی در ایران
مطابق اصل ۴۹ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، دولت موظف است ثروت‌های ناشی از ربا، غصب، رشوه، اختلاس، سرقت، قمار، سوءاستفاده از موقوفات، سوءاستفاده از مقاطعه‌کاری‌ها و معاملات دولتی، فروش زمین‌های موات و مباحات اصلی، دایر کردن اماکن فساد و سایر موارد غیرمشروع را گرفته و به صاحب حق رد کند و در صورت معلوم نبودن او به بیت المال بدهد. این حکم باید با رسیدگی، تحقیق و ثبوت شرعی اجرا شود. با توجه به این اصل حاکمیت الزاما باید با این نوع از جرایم برخورد قانونی و لازم را داشته باشد و از تولید و گسترش این جرایم جلوگیری کند.
ذکر این نکته لازم است که مطابق ماده ۹ قانون مبارزه با پولشویی، مرتکبان این جرم علاوه بر استرداد درآمد و عواید حاصل از ارتکاب جرم مشتمل بر اصل و منافع حاصل (و اگر موجود نباشد، مثل یا قیمت آن) به جزای نقدی به میزان یک چهارم عواید از جرم پولشویی محکوم می‌شوند که باید به حساب درآمد عمومی نزد بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران واریز شود.
چکیده
واژه پولشویی برای توصیف فرآیندی مورد استفاده قرار می گیرد که در آن پول غیرقانونی یا کثیفی که حاصل فعالیت های مجرمانه مانند قاچاق مواد مخدر، قاچاق اسلحه و کالا، قاچاق انسان، رشوه، اخاذی، کلاهبرداری و … است، در چرخه ای از فعالیت ها و معاملات مالی و با گذر از مراحلی، شسته شده و به عنوان پولی قانونی، موجه و مشروع جلوه داده می شود.
پولشویی دارای آثار و تبعات منفی فراوانی در عرصه های مختلف اقتصادی و اجتماعی است. آثار و تبعاتی همچون گسترش فساد در سطح جامعه، تضعیف بخش خصوصی، کاهش اعتماد به بازارهای مالی، کاهش درآمد دولت، تقویت منابع و شبکه مالی مجرمین. تبعات منفی این پدیده شوم موجب شده است تا حاکمیت کشورها ـ همگام با مراجع بین المللی ـ در صدد مبارزه با آن برآیند و با تصویب قوانین و مقررات لازم و اجرایی کردن آن ها، از وقوع این جرم در موسسات مالی پیشگیری نموده و یا در صورت وقوع، متخلفان را شناسایی و به مراجع قضایی معرفی کنند.
چاپ مطلب