راز ثروت

فوبیا چیست

ترس یک واکنش طبیعی و مفید است که جنبه حفاظتی دارد و هنگام مواجهه با خطر فعال می شود؛ ولی اختلال فوبیا ترس شدید، غیر منطقی و نامتناسب با موقعیت است. شاید با خود فکر کنید ترس من هر چقدر هم شدید باشد نیازی به درمان ندارد؛ چرا که فوبیا برای من هیچ مشکلی ایجاد نمی کند.

اما به خود صادقانه پاسخ دهید که موضوع فوبیا شما مانع انجام چه کاری هایی می شود؟ تا به حال برای مواجه نشدن با موضوع فوبیا چقدر وقت و انرژی صرف کرده اید؟ در زمان های مواجهه با موضوع فوبیک چقدر علائم استرس و اضطراب را تجربه می کنید؟ درمان فوبیا با استفاده از روش های مختلف امکان پذیر است. شاید با برخی از آن ها آشنایی داشته باشید، در ادامه شما را با علائم فوبیا و راه های درمان آن آشنا می کنیم.

ریشه فوبیا

اکثر متخصصان معتقدند که ترس و فوبی هایی که شدید هستند، ریشه ژنتیکی دارند. یعنی افرادی حتما در سابقه خانوادگی این علائم را داشته اند. اما یک سری از روان شناس های مثل رفتارگراها معتقدند که لزوما ژنتیکی نیست و ممکن است یاد گرفته شده باشد؛ مثلا اتفاقی برای فرد در دوران بچگی افتاده و ترسیده است. پس آن ترس در ذهنش می ماند و هر اتفاق مشابهی برایش بیفتد. همان خاطره و ترس اولیه زنده و تداعی می شود.

علائم فوبیا چیست

علائم شناختی، علائم هیجانی، رفتاری و بدنی چهار دسته علائم فوبیا هستند؛ البته هرکسی که فوبیا دارد، لزوما هر چهار علامت را با هم ندارد. علائم شناختی این است که فرد مدام به این موضوع فکر می کند که نکند با آن چیزی که می ترسد، مواجه شود؛ مثلا در خیابان تاریکی، حرکتی ناگهانی را پشت سر خود احساس می کند. فکر می کند «این یک کیف زن است» و میخکوب می شود.

علائم دسته بعد، هیجانی است. عواطف فرد مثل احساس دلشوره در این دسته قرار می گیرند. هم چنین اضطراب، نگرانی، ترس، وحشت زدگی. علائم بدنی هم داریم که خودش به دو دسته بیرونی و درونی تقسیم می شود. علائم درونی با افزایش ضربان قلب و تپش قلب بروز می کند، اما علائم بیرونی مثل برافروختگی صورت یا لرزش دست است. افراد نسبت به علائم هیجانی خود آگاه ترند و آن ها را بیشتر متوجه می شوند. هرقدر علائم بیشتر باشد، فوبی شدیدتر است. هرقدر علائم آشکارتر باشد، یعنی شدت ترس و فوبی بالاتر است. یک سری علائم رفتاری هستند؛ یعنی ممکن است بدنشان در شرایطی مانند حالت آماده باش یا جنگ و یا گریز قرار بگیرد.

همه افراد در سنین کودکی ممکن است فوبی را تجربه کنند. خیلی از بچه ها ترس از تاریکی یا تنها ماندن را دارند. به مرور زمان که از نظر سنی و عقلی رشد می کنند این ترس ها از بین می رود و نیازی هم به درمان ندارد، اما در یک سری افراد ممکن است علائم باقی بماند؛ پس باید درمان بشوند؛ مثلا افرادی هستند که اصلا از خانه هم خارج نمی شوند که این افراد قطعا به درمان و معالجه احتیاج دارند.

علائم فیزیکی و جسمانی فوبیا

شایع‌ترین علامت جسمانی در فوبیاهای شدید، حمله‌ی هراس است. حمله‌ی هراس شامل علائم زیر است:
۱- تپش قلب و افزایش ضربان؛
۲- تنگی نفس؛
۳- صحبت‌های بریده یا ناتوانی در صحبت‌کردن؛
۴- خشکی دهان؛
۵- ناراحتی‌های گوارشی یا تهوع؛
۶- بالارفتن فشار خون؛
۷- لرزش بدن؛
۸- درد در قفسه‌ی سینه؛
۹- احساس خفگی؛
۱۰- سرگیجه و سیاهی‌رفتن چشم؛
۱۱- تعرق شدید؛
۱۲- احساس مرگ قریب‌الوقوع.
البته افرادی که دچار انوع فوبیا یا هراس‌ها هستند، لزوما دچار حمله‌ی هراس نمی‌شوند. بااین‌حال حمله‌ی هراس یکی از نشانه‌های بسیار مهمِ وجود فوبیاست.

انواع فوبیا

تا به حال هزاران فوبیا متفاوت شناسایی شده است، از جمله فوبوفوبیا یا ترس از فوبیا. اما زمانی که از فوبیا صحبت می کنیم که نوعی اختلال اضطراب است، متخصصان آن را به سه قسمت تقسیم می کنند.

الف- ترس از مکانهای شلوغ، اضطراب شدید در مکان های شلوغ که فرار از آنها مشکل است.
ب- فوبیا اجتماعی، ترس و دوری از موقعیت های اجتماعی.
ج- فوبیا خاص، ترس غیر منطقی از چیزی خاص و یا موقعیتی خاص.

۱- آگورافوبیا یا ترس از مکان های شلوغ

آگورا در یونان باستان بازار و محل ملاقات بوده است. شخصی که دچار آگورافوبیا Agoraphobia است از اینکه در مکان های شلوغ یا جاهایی مانند پل یا صف بانک قرار بگیرد می ترسد. ترس واقعی از این است که در صورت بالا رفتن اضطراب نتواند از آن محل فرار کند. آگورا فوبیا خانم ها را دو برابر بیشتر از آقایان تحت تاثیر قرار می دهد. اگر این نوع فوبیا درمان نشود، می تواند باعث شود فرد خانه نشین شود.

۲- فوبیا اجتماعی  آنسوی خجالتی بودن

کسی که فوبیا اجتماعی دارد تنها خجالتی نیست. چنین شخصی اضطراب شدیدی نسبت به عملکردش در یک موقعیت اجتماعی دارد. آیا کارهایش از نظر دیگران مناسب است؟ آیا دیگران متوجه اینکه دلواپس است می شوند؟ وقتی می خواهد صحبت کند کلمات سر جایشان هستند؟ از آنجایی که اگر فوبیا اجتماعی درمان نشود فرد معمولا از موقعیت های اجتماعی پرهیز می کند، می تواند تاثیر منفی شدیدی روی روابط و زندگی حرفه ای فرد داشته باشد.

۳- کلاستروفوبیا یا ترس از فضاهای تنگ و محصور

کلاستروفوبیا Claustrophobia، ترس غیر طبیعی از بودن در مکان های محصور است، و نوع شایعی از فوبیا خاص است. فردی که دچار کلاستروفوبیا است نمی تواند بدون تجربه اضطراب شدید سوار آسانسور شود و یا از یک تونل عبور کند. ترس از خفه شدن و یا گیر افتادن باعث می شود فرد از رفتن به مکان های تنگ و محصور خودداری کند. همیشه رفتاری احتیاط آمیز داشته باشد، مانند باز کردن پنجره و یا نشستن نزدیک درب خروج. این کارها شاید موقعیت را برای فرد قابل تحمل کند اما ترس را نمی تواند دور کند.

۴- زوفوبیا یا ترس از جانوران

شایع ترین نوع فوبیا خاص، زوفوبیا یا ترس از حیوانات است. زوفوبیا در واقع یک اصطلاح عمومی است که شامل ترس از حیواناتی خاص می شود. برای مثال جانورانی مانند پرندگان، عنکبوت، مار، زنبور ها و غیره. این نوع فوبیا معمولا در دوران کودکی شکل می گیرد و ممکن است با بالا رفتن سن از بین برود و یا در دوران بلوغ نیز ادامه پیدا کند.

۵- برونتوفوبیا یا ترس از رعد

کلمه یونانی برونتو به معنای رعد است و برونتوفوبیا به معنای ترس از رعد است. افرادی که دچار چنین فوبیایی هستند شاید بدانند که رعد هیچ آسیبی به آنها نمی زند، اما اگر بیرون رعد و برق باشد ترجیح می دهند از خانه خارج نشوند. حتی ممکن است این افراد در داخل خانه نیز پشت مبل یا داخل کمد پناه بگیرند تا رعد و برق تمام شود. ترس غیر طبیعی از رعد و برق با هم را آسترافوبیا می نامند.

۶- آکروفوبیا یا ترس از ارتفاع

آکروفوبیا ترس بیش از حد از ارتفاع است که خود را به شکل اضطراب شدید نشان می دهد. این فوبیا می تواند به فرد در حال بالا رفتن از پله ها یا نردبان حمله کند. گاهی ترس آنقدر شدید است که فرد نمی تواند حرکت کند. آکروفوبیا برای شخصی که دچارش است می تواند شرایط خطرناکی به وجود بیاورد. حمله ای که به واسطه ی اضطراب به فرد دست داده پایین آمدن سالم از مکانی که فرد روی آن قرار گرفته را بسیار دشوار می کند.

۷- آئروفوبیا یا ترس از پرواز

کسی که دچار آئرو فوبیا است از پرواز می ترسد. این فوبیا می تواند پس از یک تجربه تلخ هوایی گسترش پیدا کنند. مثلا تکان های شدید هواپیما و یا دیدن ترس فردی دیگر در هواپیما. حتی پس از فراموش کردن حادثه ترس همچنان با فرد باقی می ماند. ممکن است با دیدن فیلم سقوط یک هواپیما دچار اضطراب و ترس شدید شود. معالجه امراض بوسیله خواب مغناطیسی معمولا برای این نوع از فوبیا استفاده می شود.

۸- فوبیا خون و تزریق و آسیب دیدگی

ممکن است شخصی همه این موارد را با هم داشته باشد و ممکن هم هست تنها فوبیا خون یا تزریق را داشته باشد. این نوع از فوبیا معمولا با غش کردن و بی حال شدن همراه است.

۹- تریسکی دکا فوبیا یا ترس های ماورایی

تریسکی دکافوبیا Triskaidekaphobiaترسی ماورایی از هر چیزی است که مربوط به عدد ۱۳ شود. اگر فکر کردن به ارواح باعث می شود به شدت مضطرب شوید ممکن است دچار فیسموفوبیا باشید. با وجود اینکه خون آشام ها واقعی نیستند، برخی افراد از خفاش ها وحشت می کنند. به فوبیا این گروه کیروپت فوبیا می گویند.

۱۰- امتوفوبیا یا احساس بد در دل و روده

امتوفوبیا ترس غیر طبیعی از استفراغ است که که معمولا بعد از حادثه ای به فرد دست می دهد. برای مثال ممکن است فردی را ببینید که بیرون در حال استفراغ است و یا خودتان آن شخص باشید. اضطراب با فکر کردن به بالا آوردن یا به جایی مانند بیمارستان که در آنجا بالا آوردن چیزی شایع است تحریک می شود.

۱۱- کارسینوفوبیا یا ترس از سرطان

افرادی که دچار کارسینوفوبیاCarcinophobia یا کنسروفوبیا هستند همیشه ترسی غیر منطقی از مبتلا شدن به سرطان دارند. هر ناراحتی بدنی برای این افراد نشانه ای از رشد سرطانی بدخیم داخل بدنشان است. برای مثال سردرد، برای این افرد نشانه ی داشتن تومور مغزی است. درمان شناختی به فردی که دچار کارسینو فوبیا است کمک می کند بتواند دوباره کنترل زندگی خود را بدست آورد.

درمان فوبیا

افراد مبتلا به فوبیا از راهکارهای اجتناب و فرار در مواجهه با ترس هایشان استفاده می کنند. این راهکارهای ناسازگار به حل شدن مشکل کمکی نمی کند، چون اجتناب از ترس ها خود باعث افزایش نگرانی می شود. بسیاری از درمانگران معتقدند که فرد مبتلا به فوبیا را باید با ترس هایش رو به رو کرد. در هر کدام از روش های درمان که در زیر شرح داده ایم، از تکنیک های خاصی برای مقابله با ترس ها استفاده می شود.

درمان رفتاری شناختی 

در درمان شناختی رفتاری کمک می شود تا از تاثیر نحوه تفکر خود در بروز نشانه های اضطراب آگاه شوید و به بینش و درک بهتری از مسائلی که عامل هراس و محرک ایجاد فوبیا در شماست، برسید. به این شکل می توانید افکار نادرست خود را اصلاح کنید. در حقیقت روشن می شود که موضوع فوبیا خطری برای شما ندارد. در شناخت درمانی باورها بررسی شده و روی آن ها کار می شود چون این باور ها باعث ادامه یافتن ترس و اضطراب یا شدت یافتن فوبیا می شود. از جمله این تکنیک ها می توان به بازسازی شناختی، مواجهه درمانی، یادگیری مشاهده ای اشاره کرد.

دارو درمانی

در درمان فوبیا از دارو درمانی هم استفاده می شود در واقع اگر ترس ها خیلی شدید باشند بهتر است برای درمان فوبیا در کنار مشاور از روانپزشک نیز کمک بگیرید. مصرف داروها همراه با رفتاردرمانی یا درمان شناختی _ رفتاری می تواند اثر بخشی بالاتری داشته باشد. داروهای ضد اضطراب مانند بنزودیازپین ها، SSRIs و مهارکننده های مونو آمین اکسیداز در دارودرمانی فوبیا تجویز می شوند.

رفتار درمانی

به منظور شناسایی رفتارهای ناسالم و ایجاد تغییر در رفتارهای ناسازگار از رفتار درمانی استفاده می شود. در رفتار درمانی ابتدا عامل محرک فوبیا شناسایی می شود سپس میزان ترس شما در ارتباط با موضوع برآورد می شود و با تکنیک های خاص پاسخ ترس را از بین می برند. یکی از بهترین شیوه ها، رویارویی تدریجی با عامل ترس است که باید توسط متخصص صورت بگیرد. براساس نوع و شدت بیماری زمانی طول می کشد تا به مرور ترس خود را از دست بدهید. رایج ترین تکنیک های رفتار درمانی شامل حساسیت زدایی منظم، مواجه سازی با محرک ترسناک به صورت تصویری یا واقعی است.

یادگیری مشاهده‌ای

در این روش، نحوه رویارویی و تعامل یک فرد با عامل فوبیا و موقعیت ترسناک به طور مستقیم یا در فیلم یه شما نشان داده می شود. در نتیجه تشویق می شوید تا با شجاعت بیشتری با موضوع ارتباط برقرار کنید. یک نوع خاص در مدلینگ تراپی حالتی است که بیمار علاوه بر مشاهده فرد دیگری که رفتاری شجاعانه بدون ترس با موقعیت فوبیک دارد خود او نیز با موقعیت ترسناک تعامل می کند.

روان تحلیلی

در درمان های روان تحلیلی به منشا ترس در کودکی پرداخته می شود تا بتوانید به ترس های خود که ریشه در ناخودآگاه دارند آگاه شوید. تلاش بر آن است که با ترس های دوران کودکی خود مواجه شده و به راهنمایی درمانگر بتوانید این ترس ها را تحلیل و تفسیر کنید. به تدریج آگاهی تان نسبت به منشا ترس در گذشته افزایش پیدا می کند. البته این نوع درمان ها زمان بر است و جلسات درمان طولانی می شود. روان درمانی مبتنی بر بینش بیمار را قادر می سازد تا منشا هراسش را بشناسد و از نقش مقاومت در ادامه اختلال آگاه شود و به دنبال روش های موثری برای مواجه با محرک های اضطراب زا باشد.

خانواده درمانی

خانواده درمانی می تواند برای شما و خانواده تان موثر واقع شود. چون با خانواده درمانی درک می کنید که چگونه خود را با واقعیت وجود این اختلال و مشکلات روانی یا اجتماعی همراه با آن سازگار کنید. همچنین خانواده از اهمیت حمایت از بیمار و فعال بودن در فرآیند درمان او آگاه می شوند. متخصصان ما در مرکز مشاوره حامی هنر زندگی با استفاده از تجربه و دانش خود، برای درمان انواع فوبیا بر اساس خصوصیات هر فرد درمان مناسب را تجویز می کنند. شما می توانید با دریافت مشاوره از خدمات درمانی این مرکز بهره مند شوید.

چکیده
ترس شدید یا بیمارگونه که در روانشناسی به هراس یا فوبیا شهرت دارد عبارت است از نوعی بیمارگونه و پایدار از ترس در فرد که باعث اختلال در زندگی روزمره وی می‌شود. بر خلاف ترس معمولی که واکنشی زودگذر و طبیعی به یک عامل خطرناک خارجی است، هراس بیشتر ترس از قرار گرفتن در یک موقعیت خطرناک است مانند ترس از پرواز یا ماشین‌سواری. در برخی موارد، فرد هرگز در تماس با چیزی که از آن می‌ترسد نبوده‌ است.

هراس‌زدگی (فوبیا)، ترس نامعقول و شدید از یک موضوع، یک موقعیت یا یک شی است. در واقع با اینکه فرد می‌داند ترسش نامعقول است ولی توانایی کنترل آن را ندارد و اگر در معرض آنچه که از آن «هراس» دارد، قرار بگیرد موجی از اضطراب، ترس شدید و حتی وحشت‌زدگی بر او چیره می‌شود و این تجربه چنان برایش ناخوشایند است که سعی می‌کند همیشه از آن مورد «هراس آور» دوری کند. کسانی که از فوبیا رنج میبرند باید نسبت به درمان خود اقدام کنند زیرا  این ترس شدید مشکلات فراوانی را برایشان به وجود می آورد و باعث مختل شدن زندگیشان می شود، بنابراین ما در این مقاله راهکارهایی را برای درمان فوبیا برای شما بیان نمودیم که امیدواریم مورد استفاده تان قرار گرفته باشد.