سل چیست و عوارض ان ، سل یا Tuberculosis یک بیماری عفونی است که به وسیله‌ی مایکوباکتریوم توبرکلوزیس (یا باکتری سل) ایجاد می‌شود و چندین ارگان را درگیر می‌کند. سل شایع‌ترین علت مرگ و میر ناشی از بیماری‌های عفونی در سراسر جهان است. طبق آمارهای موجود، حدود ۱۰ میلیون نفر در سراسر جهان در سال ۲۰۱۷ به سل مبتلا بودند که بیشتر این افراد به فرم سل نهفته آلوده بوده‌اند. با توجه به آمارهای منتشر شده از سوی WHO و CDC، حدود ۱/۳ میلیون نفر در سراسر جهان بر اثر سل فوت کردند. در سایت راز ثروت به موضوع سل و انواع ان و عوارض میپردازیم.
میزان شیوع سل در چه کشورهایی بالاست؟
مناطقی از جهان با میزان بالای سل شامل کشورهای زیر هستند:
آفریقا (به ویژه آفریقای جنوبی و صحرای بزرگ آفریقا و غرب آفریقا)
جنوب آسیا (کشورهایی از جمله هند، پاکستان، اندونزی و بنگلادش)
روسیه
چین
آمریکای جنوبی
منطقه غرب اقیانوس آرام (از جمله ویتنام، کامبوج و فیلیپین)
سل چیست و عوارض ان
آیا سل انواع مختلفی دارد؟
انواع مختلفی از بیماری سل وجود دارد، اما به ۲ نوع اصلی فعال یا پنهان طبقه بندی می‌شود.
سل فعال زمانی است که بیماری به طور فعال علائم ایجاد می‌کند و می‌تواند به افراد دیگر نیز منتقل شود.
سل نهفته زمانی است که فرد به باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس آلوده است،
اما باکتری‌ها علائمی ایجاد نمی‌کنند. معمولا به دلیل سرکوب رشد و گسترش باکتری توسط سیستم ایمنی بدن،
این فرم از سل ایجاد می‌شود اما باکتری سل در خلط وجود ندارند
و افراد مبتلا به سل نهفته معمولا باکتری سل را به دیگران منتقل نمی‌کنند.
سل نهفته شبیه عفونت آبله مرغان است که خاموش می‌ماند و ممکن است
سال‌ها بعد دوباره فعال شود و باعث بیماری زونا شود.
اگر سیستم ایمنی بدن از کار بیفتد، باکتری‌ها مجددا فعال شده و رشد می‌کنند،
که منجر به سل فعال می‌شود که مسری بوده و قابل انتقال به دیگران است.
عکسبرداری از قفسه‌ی سینه در فرد مبتلا به سل نهفته،
هیچ علائمی را نشان نمی‌دهد. اما آزمایش خون یا تست پوستی سل می‌تواند وجود باکتری در بدن را نشان دهد.
طبق معیار دیگری، بر اساس ارگانی از بدن که توسط باکتری سل آلوده می‌شود، می‌توان این بیماری را دسته بندی کرد.
سل نهفته در چه بیمارانی باعث بروز علائم می‌شود؟
هر فردی که به میکروب سل (سل نهفته) آلوده باشد،
علائم سل فعال را تجربه نمی‌کند. افرادی که در معرض خطر بالای ابتلا به بیماری سل فعال هستند،
افرادی هستند که سیستم ایمنی ضعیفی دارند،
از جمله:
نوزادان و کودکان خردسال.
افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن مانند دیابت یا بیماری کلیوی.
افراد مبتلا به HIV و AIDS.
افرادی که پیوند اعضا شده‌اند.
بیماران سرطانی که تحت شیمی درمانی هستند.
افرادی که داروهای خاصی برای اختلالات خود ایمنی مانند آرتریت روماتوئید یا بیماری کرون دریافت می‌کنند.
بیشتر بخوانید:چه تفاوتی بین ایدز و HIV وجود دارد؟!
سل چیست و عوارض ان
عوامل خطر ابتلا به سل کدامند؟
عوامل خطر زیادی برای ابتلا به سل وجود دارد. گرچه سل به راحتی شیوع پیدا نمی‌کند،
اما معمولا بین افرادی که در تماس نزدیک با یکدیگر هستند، با هم کار یا زندگی می‌کنند، شیوع پیدا می‌کند.
گروه خاصی از افراد در معرض خطر زیادی هستند مانند افرادی که در بیمارستان‌ها و سایر مناطقی که ممکن است
افراد آلوده به سل در آنجا زندگی کنند مانند زندان‌ها، خانه‌های سالمندان و محل‌های نگهداری از بیماران اچ آی وی.
ارتباط نزدیک با مصرف کنندگان مواد مخدر یا افراد مبتلا به عفونت سل شناخته شده،
احتمال ابتلا به سل را افزایش می‌دهد.
سایر عوامل خطری که فرد را در معرض خطر ابتلا به سل قرار می‌دهند،
شامل موارد زیر هستند:
مسافرت به مناطقی که شیوع سل در آن‌ها بالا است.
کودکان و سالخوردگانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند.
بیماران مبتلا به عفونت HIV.
سو مصرف مواد مخدر، به ویژه مصرف مواد مخدر تزریقی.
مصرف دخانیات و دود سیگار خطر ابتلا به سل را افزایش می‌دهد.
این عوامل همچنین درمان بیماری را دشوارتر کرده و احتمال بازگشت آن پس از درمان را نیز بیشتر می‌کنند.
افرادی که برای زندگی و کار بیش از ۳ ماه در منطقه‌ای با شیوع بالای سل، زندگی کرده باشند.
بیماران مبتلا به سرطان سر و گردن.
بیمارانی که پیوند عضو شده‌اند.
افراد مبتلا به دیابت.
بیماری کلیوی
افرادی که داروهای سرکوب کننده‌ی سیستم ایمنی دریافت می‌کنند.
مانند داروهایی که برای درمان سرطان، روماتیسم مفصلی، بیماری کرون، پسوریازیس و لوپوس استفاده می‌شوند.
سل چیست و عوارض ان
علائم بیماری سل چیست؟
در صورت تجربه‌ی هر یک از علائم زیر به نزدیک‌ترین مرکز بهداشت مراجعه کنید.
علائم بالینی کلاسیک و علائم سل ریوی ممکن است
شامل موارد زیر باشد:
تب
عرق شبانه
سرفه‌ی مزمن که که بیش از ۳ هفته طول بکشد
خلط خونی
کاهش یا از دست دادن اشتها
کاهش وزن یا کاهش حجم عضله (غیرقابل توضیح)
خستگی یا بی حالی
درد قفسه‌ی سینه (درد هنگام تنفس)
تنگی نفس
تورم غدد لنفاوی
پنومونی یا ذات الریه که به معنای التهاب و عفونت در ریه‌هاست
(ممکن است تنها علامت در افراد مسن باشد).
بیشتر بخوانید:دلیل خلط خونی چیست و چه درمانی دارد؟
علائم سل خارج ریوی چیست؟
سل به انواع خارج ریوی نیز طبقه بندی می‌شود و اغلب علائم غیر اختصاصی را ایجاد می‌کند.
انواع خارج ریوی سل عبارتند از:
سل اسکلتی (بیماری پوت نیز نامیده می‌شود):
باعث ایجاد درد ستون فقرات، سفتی کمر و فلج می‌شود.
مننژیت سلی:
سردرد (از نظر طول متغیر بوده اما مداوم است)، تغییرات ذهنی و کما از علائم آن است.
سل چیست و عوارض ان
آرتروز سلی:
معمولا درد در یک مفصل ایجاد می‌شود که شایع‌ترین مفاصل درگیر، ران و زانو هستند.
سل ادراری:
از علائم این نوع سل می‌توان به سوزش ادرار، درد پهلو، افزایش دفعات ادرار (تکرر ادرار)، وجود توده یا گرانولوم، اشاره کرد.
سل دستگاه گوارش:
مشکل در بلع، زخم‌های غیر التیام بخش، درد شکم، سوء جذب، اسهال و اسهال خونی، از علائم این نوع سل است.
سل ارزنی یا سل میلیاری:
نامگذاری این نوع سل، به علت وجود تعداد زیادی گره‌های کوچکی است که در اندام‌ها گسترده هستند و به بذر ارزن شباهت دارند.
سل پلور:
باعث تجمع مایع در ریه می‌شود.
سل مقاوم به چند دارو (MDR TB):
در بیماران آلوده به باکتری سل که به داروهای متعدد مقاوم هستند، دیده می‌شود.
سل مقاوم به درمان:
بیماران آلوده به باکتری سل که در برابر برخی از موثرترین داروهای ضد سل مقاوم هستند.
سل پنیری یا کازئوس:
بافت نکروتیک یا مرده که به ارگانیسم‌های سل آلوده است، ظاهری نرم، خشک و پنیری دارد.
بیشتر بخوانید:ذات الریه را بیشتر بشناسید!
آیا سل مسری است؟
سل یک بیماری مسری است و می‌تواند توسط قطرات تنفسی که هنگام عطسه و سرفه در هوا پخش می‌شوند
و تماس با خلط، به دیگران منتقل شود. بنابراین تماس نزدیک با افراد آلوده به این بیماری،
می‌تواند فرد را مبتلا کند. شیوع سل، بیشتر در مکان‌های شلوغ و پر ازدحام رخ می‌دهد.
البته، ابتلا به سل آسان نیست. معمولا فرد باید مدت زمان طولانی را در اطراف بیمار مبتلا به سل که مقدار زیادی باکتری در ریه‌های خود دارد، قرار بگیرد.
باکتری سل روی سطوح رشد نمی‌کند. به همین دلیل این بیماری از طریق حمام و دستشویی مشترک،
بوسه، خمیردندان، دست دادن با شخص مبتلا، غذا یا نوشیدنی، منتقل نمی‌شود.
سل یک بیماری مسری است و می‌تواند توسط قطرات تنفسی هنگام عطسه و سرفه و یا تماس با خلط، به دیگران منتقل شود.
سل چیست و عوارض ان
مدت دوره‌ی کمون و دوره‌ی انتقال سل چقدر است؟
دوره‌ی کمون ممکن است از حدود ۲ تا ۱۲ هفته متغیر باشد. فرد ممکن است
به مدت طولانی مدت ناقل باقی بماند و باکتری‌های زنده‌ی سل در خلط وجود داشته باشند.
زمانی که فرد چندین هفته تحت درمان مناسب نباشند، می‌تواند ناقل باقی بماند.
با این حال، برخی از افراد ممکن است آلوده باشند اما سیستم دفاعی بدن آن‌ها،
عفونت را سرکوب کرده و سال‌ها بعد علائم سل را تجربه کنند.
برخی افراد نیز هرگز علائمی مشاهده نمی‌کنند و بیماری را انتقال نمی‌دهند.
باکتری سل از طریق سطوح مانند حمام و دستشویی مشترک، بوسه،
خمیردندان، دست دادن با شخص مبتلا، غذا یا نوشیدنی، منتقل نمی‌شود.
سل چگونه تشخیص داده می‌شود؟
قبل از انجام هرگونه تستی، پزشک مواردی مانند بررسی سابقه‌ی بیماری‌های قبلی و معاینه‌ی فیزیکی را انجام می‌دهد.
آزمایش خلط
از آنجا که سل می‌تواند نهفته یا فعال باشد، تشخیص قطعی سل با استفاده از کشت خلط انجام می‌شود. دریافت پاسخ این تست، ۴ تا ۸ هفته به طول می‌انجامد.
تست پوستی سل (تست مانتو)
تست پوستی سل که اصطلاحا به آن تست پوستی توبرکولین یا PPD نیز گفته می‌شود، آزمایشی است
که برای تعیین اینکه آیا کسی سیستم ایمنی بدن در مقابل باکتری مسبب سل،
پاسخ ایمنی ایجاد کرده است یا خیر.
این آزمایش شامل تزریق توبرکولین (عصاره‌ی ساخته شده از باکتری از بین رفته) به پوست است.
در حدود ۴۸ تا ۷۲ ساعت پس از تزریق، پوست از نظر ورم بررسی می‌شود.
اگر در محل تزریق PPD روی پوست، جوشی با اندازه‌ی بیش از ۵ میلی متر ایجاد شده باشد، تست مثبت تلقی می‌شود.
در افرادی که اکنون مبتلا به سل هستند، افرادی که در گذشته در معرض آن بوده باشد
یا افرادی که واکسن ب ث ژ علیه سل دریافت کرده باشند، پاسخ تست می‌تواند مثبت باشد.
این آزمایش می‌تواند نتایج مثبت کاذب داشته باشد (به خصوص در افرادی که با واکسن ب ث ژ برای سل واکسینه شده‌اند).
نتایج منفی کاذب می‌تواند در بیمارانی که نقص ایمنی دارند، ایجاد شود.
سل چیست و عوارض ان
آزمایش خون
برای تایید یا رد سل پنهان یا فعال ممکن است از آزمایش خون استفاده شود.
در این آزمایشات از فناوری پیشرفته‌ای برای اندازه گیری واکنش سیستم ایمنی بدن در برابر باکتری سل استفاده شده است.
علاوه بر این، ممکن است از یک آزمایش PCR (واکنش زنجیره‌ای پلیمراز)
برای شناسایی آنتی ژن‌های سطح باکتری سل استفاده شود.
آزمایشات تصویربرداری از ریه
آزمایش دیگر، عکس اشعه‌ی ایکس از قفسه‌ی سینه و سی تی اسکن ریه است که می‌تواند شواهدی از عفونت ریه را نشان دهد.
سل چگونه درمان می‌شود؟
سل یک بیماری قابل درمان است. همه‌ی افراد مبتلا به سل،
بدون توجه به فعال یا نهفته بودن بیماری، به درمان نیاز دارند. مصرف آنتی بیوتیک
برای یک دوره‌ی ۶ تا ۹ ماهه می‌توان این بیماری را از بین ببرد.
چندین آنتی بیوتیک مختلف برای درمان این بیماری استفاده می‌شود زیرا برخی از اشکال سل در برابر آنتی بیوتیک‌های خاصی مقاوم هستند.
درمان سل به نوع عفونت سل و حساسیت دارویی باکتری بستگی دارد. برای درمان سل،
از داروی ضد سل استفاده می‌شود. این داروها عبارتند از ایزونیازید (INH)،
ریفامپین (RIF) و ریفاپنتین (RPT)، اتامبوتول (EMB) و پیرازینامید
. آنتی بیوتیک‌های تزریقی مانند آمیکاسین، کاپرئومایسین، کانامایسین،
بداکویلین، اتیونامید و اسید پارا آمینو سالیسیلیک، از دیگر داروهایی هستند که در درمان سل موثر می‌باشند.
این داروها می‌توانند بر عملکرد کبد تاثیر بگذارند. بنابراین افرادی که از داروهای سل استفاده می‌کنند باید از علائم آسیب کبدی مطلع باشند که
عبارتند از:
کاهش اشتها، تیره شدن ادرار، تب که بیش از ۳ روز طول بکشد، حالت تهوع یا استفراغ غیر قابل توضیح،
زردی چشم یا پوست و درد شکم. در صورت مشاهده‌ی هر یک از این علائم بلافاصله به پزشک خود اطلاع دهید.
ضمن استفاده از این داروها، باید با آزمایش خون مکرر، عملکرد کبد خود را نیز بررسی کنید.
اگر به فرمی از سل که در برابر دارو مقاوم است آلوده شده باشید، ممکن است
به درمان با ۶ داروی مختلف یا بیشتر، نیاز داشته باشد.
سل چیست و عوارض ان
واکسیناسیون سل وجود دارد؟
واکسن ب ث ژ، از ابتلا به سل جلوگیری می‌کند. این واکسن به نوزادان،
کودکان و بزرگسالان زیر ۳۵ سال که خطر ابتلا به سل در آن‌ها بالا است، تزریق می‌شود.
واکسن ب ث ژ، به طور معمول در افراد بالای ۳۵ سال تزریق نمی‌شود،
زیرا هیچ مدرکی دال بر اثربخشی این واکسن برای افراد در این گروه سنی وجود ندارد.
چگونه می‌توان از بیماری سل پیشگیری کرد؟
از راه‌های موثر برای پیشگیری از سل، تزریق واکسن ضد سل یا ب ث ژ است.
CDC پیشنهاد می‌کند بیماران مبتلا به سل فعال، در یک اتاق مخصوص که دارای تهویه با فشار منفی است،
قرنطینه شوند.
افرادی که از بیماران مبتلا به سل مراقبت می‌کنند،
باید از ماسک‌های یکبار مصرف استفاده کنند.
در صورت ابتلا به سل، از رفتن به محل کار، مدرسه یا دانشگاه خودداری کنید.
تا زمانی که پزشک تایید کند که بیماری سل در شما قابل انتقال نبوده و شما ایمن هستید
، در هنگام سرفه، عطسه یا خندیدن همیشه دهان خود را بپوشانید.
دستان خود را بعد از سرفه یا عطسه کردن بشویید.
هرگونه دستمال کاغذی استفاده شده را با دقت در یک کیسه‌ی پلاستیکی در بسته قرار دهید و دور بریزید.
در صورت امکان پنجره‌ها را باز کنید تا هوای تازه در محیط جریان اشته باشد.
از خوابیدن در یک اتاق با افراد دیگر خودداری کنید.
اگر با کسی که سل دارد تماس نزدیک داشته باشید، لازم است آزمایشاتی انجام دهید تا ببینید
آیا به این بیماری مبتلا هستید یا خیر. این آزمایشات می‌تواند شامل عکس اشعه‌ی ایکس از قفسه‌ی سینه،
آزمایش خون و تست پوستی سل، باشد.
در صورت ابتلا به سل، تا جای ممکن از سیستم حمل و نقل عمومی استفاده نکنید.
سل چیست و عوارض ان
سل باعث چه عوارضی می‌شود؟
اگرچه برخی از افراد ممکن است هیچ عارضه‌ای نداشته باشند،
اما عده‌ی دیگری از افراد، عوارض خفیف تا شدیدی را تجربه می‌کنند.
برخی از عوارض شدید این بیماری شامل موارد زیر است:
آسیب به عملکرد ریه
درد استخوان (درد در ستون فقرات، دنده‌ها و مفاصل)
مننژیت
اختلال عملکرد کبد
تامپوناد قلبی
و اختلالات بینایی.
چه سرنوشتی در انتظار افراد مبتلا به سل است؟
در صورت تکمیل پروتکل‌های درمانی در افرادی که در مناطقی زندگی می‌کنند
که امکان تشخیص و درمان وجود دارد، پیش آگهی سل خوب است.
میزان عود سل کم است (۰ تا ۱۴ درصد).
درمان سل مقاوم به دارو دشوارتر است و پیش آگهی آن چندان خوب نیست.
در مورد بیمارانی که دارای نقص ایمنی هستند به عنوان مثال، افراد HIV مثبت،
افراد مسن و بیماران مبتلا به عفونت سل قبلی و پیش آگهی ضعیف است.
سل چیست و عوارض ان
چاپ مطلب