زندگینامه مارگارت تاچر
مارگارت تاچر رهبر حزب محافظه کاران بود که از سال ۱۹۷۹ تا ۱۹۹۰، یعنی ۱۱ سال تمام (سه دوره) نخست وزیر انگلیس بود و در عالم سیاست انگلیسی به “زن پولادین” یا “بانوی آهنین” مشهور شده بود.مارگارت تاچر جزو معدود سیاستمداران غربی بود که خودش دارای دکترین سیاسی بود. حمایت او از بازار آزاد، کاهش خدمات دولتی و واگذاری سازمان های دولتی به بخش خصوصی، برخی از سیاست های مشهور او بود که به “تاچریسم” مشهور شد.و البته بخش های عمده ای از دکترین او علیه جمهوری اسلامی ایران و خاورمیانه بود که به رغم دشمنی های فراوان نتیجه نداد.مارگارت تاچر از حامیان سرسخت تحریم اقتصادی امریکا علیه جمهوری اسلامی ایران بود و قطع روابط ایران و انگلیس به خاطر فتنه ی انگلیسی “سلمان رشدی – نویسنده کتاب آیات شیطانی” و فتوای امام خمینی (ره) علیه او در زمان تاچر اتفاق افتاد.
رویارویی نظامی بریتانیا و آرژانتین بر سر جزایر فالکلند در دوره نخست وزیری مارگارت تاچر اتفاق افتاد.مارگارت تاچر نیز همانند متحد سیاسی اش رونالد ریگان، در سال های آخر عمر دچار آلزایمر شدید شده بود.به گزارش بی بی سی: دیوید کامرون، نخست وزیر بریتانیا که سفر خود به اسپانیا را پس از شنیدن خبر مرگ خانم تاچر نیمه کاره گذاشته، گفته است:“ما یک رهبر بزرگ، یک نخست وزیر بزرگ و یک بریتانیایی بزرگ را از دست دادیم.”به گزارش DW : مارگرت تاچر در سال های پایانی عمر به دلیل ابتلا به بیماری در مجامع عمومی حاضر نمی شد.مارگارت هیلدا تاچر رهبر سابق حزب محافظه کار انگلیس بود که در سال ۱۹۷۵ به رهبری این حزب برگزیده و چند سال بعد در ۱۹۷۹ با شعار بهبود اوضاع اقتصادی از سوی محافظه کاران نامزد شد و به نخست وزیری انگلیس رسید و تا سال ۱۹۹۰ در هر دو سمت باقی ماند. تاچر تنها زنی در بریتانیا است که تاکنون دارای این دو پست به صورت همزمان بوده است.
دوران جوانی و تحصیلات مارگارت تاچر
مارگارت هیلدا رابرتس در ۱۳ اکتبر ۱۹۲۵ در «گرانتهام» شهر کوچکی واقع در ۱۵۰ کیلومتری شمال لندن متولد گردید.در جوانی پدر و مادرش صاحب یک مغازه خواربارفروشی بودند ولی مارگارت ابتدا لیسانس هنر از دانشگاه آکسفورد دریافت کرد و سپس در دو رشته شیمی و حقوق تحصیلات عالیه را ادامه داد و از هر دو فارغ‌التحصیل گردید. بعد از آن به ریاست گروه فارغ‌التحصیلان عضو حزب محافظه‌کار در دانشگاه آکسفورد انتخاب شد.در ۱۹۵۱ با «دنیس تاچر» از مدیران ثروتمند صنایع نفت انگلیس ازدواج کرد و از آن پس به «مارگارت تاچر» مشهور شد. حاصل این ازدواج یک دختر و پسر دوقلو بود. مارگارت مدتی مشغول به وکالت در دادگستری بود.
مارگارت تاچر در ابتدا شیمیدان بود
در سال ۱۹۴۳، مارگارت رابرتز در قالب یک بورسیه راهی آکسفورد شد و تحصیل در رشته علوم طبیعی را آغاز کرد. نخست‌وزیر آینده در رشتهٔ شیمی تخصص گرفت و به طور ویژه به بلور‌شناسی علاقمند شد. او اساتید خوبی هم داشت. استاد راهنمای او، دوروتی هاجکین، بعداً در سال ۱۹۶۴ به خاطر کار بر روی اشعهٔ ایکس جایزه نوبل را دریافت کرد.مارگارت رابرتز پس از اخذ مدارک کار‌شناسی و کار‌شناسی ارشد، به عنوان یک شیمیدان محقق در شرکت صنایع پلاستیکی پی‌ایکس در اسکس مشغول کار شد. اگرچه شیمی خیلی زود جایش را به سیاست داد. او وقتی ۲۵ سالش بود، دو بار به عنوان یک محافظه‌کار برای کسب کرسی حزب کار دارتفورد در پارلمان کاندیدا شد. هرچند هر دوبار شکست خورد اما به عنوان جوان‌ترین کاندیدای زن کشور شهرت زیادی برای خود دست و پا کرد و زندگی سیاسی‌اش جان گرفت.
مارگارت تاچر و ورود به عرصه سیاست
تاچر در ۱۹۵۹ به نمایندگی مجلس عوام انگلیس انتخاب شد و در دولت محافظه‌کار وقت در ۱۹۷۰ سمت وزیر آموزش و پرورش را بر عهده گرفت.در ۱۹۷۵ به رهبری حزب محافظه‌کار انتخاب شد. این نخستین بار در تاریخ انگلستان بود که یک زن رهبر یک حزب سیاسی عمده این کشور می‌شد.تاچر در ۱۹۷۸ تقریباً یک سال پیش از نخست‌وزیری اش و به عنوان رئیس حزب محافظه‌کار بریتانیا به چند کشور آسیایی از جمله ایران سفر کرد و در کاخ نیاوران تهران مورد استقبال محمد رضا شاه پهلوی قرار گرفت. سفر خانم تاچر به ایران و دیدارش با شاه یکی از نخستین نمادهای پراهمیت حضور او در صحنه سیاسی و دیپلماتیک به عنوان رهبر حزب محافظه کار بریتانیا بود.
دوران نخست‌وزیری مارگارت تاچر
با رفتن حزب محافظه‌کار به اپوزیسیون و تشکیل دولت در سایه، این بار مقام وزارت محیط زیست به خانم تاچر سپرده شد. وی که به شدت از چرخش ادوارد هیث و رها کردن اصول محافظه‌کاری خشمگین بود در انتخابات سال ۱۹۷۵ برای تعیین رهبر جدید حزب در مقابل رئیس سابق خود نامزد شد. وقتی که مارگارت تاچر به دفتر کار ادوارد هیث رفت تا تصمیم خودرا به او اطلاع دهد، ادوارد هیث حتی سر خود را بلند نکرد و فقط گفت: «شما شکست می‌خورید. روز خوشی داشته باشید». اما در کمال تعجب همگان خانم تاچر بر ادوارد هیث پیروز شد و وی از مقام رهبری حزب استعفا داد.در ۳ می ۱۹۷۹ با پیروزی محافظه‌کاران در انتخابات پارلمانی مارگارت تاچر به سمت نخست‌وزیری انگلستان انتخاب شد. در دور دوم رأی‌گیری مارگارت تاچر بر ویلی وایتلاو پیروز شد و بدین ترتیب وی اولین زنی در تاریخ تبدیل شد که به چنین مقامی دست پیدا کرد. او باسرعت به بیان دیدگاه‌های خود پرداخت و از آن زمان میزان تأثیر و نفوذ خود را نشان داد. در جریان یک سخنرانی در سال ۱۹۷۶ او به شدت از اختناق حاکم بر اتحاد جماهیر شوروی انتقاد کرد. یکی از روزنامه‌های شوروی در واکنش وی را «بانوی آهنین» لقب داد که مایه مسرت شخصی خانم تاچر بود.
تاچر در نهم ژوئن ۱۹۸۳ برای بار دوم و در ۱۱ ژوئن ۱۹۸۷ برای بار سوم در این سمت ابقا گردید.تاچر در سال‌های نخست‌وزیری خود تابع و هم‌پیمان سیاست‌های ایالات متحده آمریکا در اروپا بود. در چهارچوب همین نگرش، وحدت پولی اروپا یا پیمان اتحادیه اروپای بدون مرز، با سیاست‌های بازدارنده و کارشکنی دولت تاچر در انگلستان مواجه بود. آن هم‌پیمانی و این بازدارندگی، سیاست تاچر را در عرصه بین‌المللی به عنوان «تاچریسم» شاخص کرده بود. تبعات فروپاشی کمونیسم و خاتمه جنگ سرد در اروپا که با خوش‌بینی همه دولت‌های این قاره مواجه شد، در کابینه تاچر با نوعی تردید و نگرشی بدبینانه همراه بود. به همین دلیل اتحاد دو آلمان، شکسته شدن دیوار بلند کمونیستی میان شرق و غرب اروپا و رخدادهای دیگر که محصول طبیعی خاتمه جنگ سرد بود، مورد استقبال تاچر قرار نگرفت و حزب تحت رهبری وی در میان سایر احزاب سیاسی اروپا به انفعال کشانده شد. این عوامل، باعث بن‌بست سیاسی تاچر شد و به اختلافات داخلی حزب محافظه‌کار دامن زد و سرانجام وی را وادار به استعفا و کناره‌گیری از قدرت نمود.
وی سمت نخست‌وزیری را تا ۲۲ نوامبر ۱۹۹۰ بر عهده داشت و سپس در پی ۱۱ سال نخست‌وزیری و ۱۵ سال رهبری حزب محافظه‌کار از مقام خود استعفا داد و جای خود را به «جان میجر» وزیر خزانه‌داری جوان کابینه خود سپرد. گفتنی است تاچر قبل از استعفا، با وزیر حزانه داری خود، جان میجر، اختلاف نظرهایی داشت. از جمله میتوان به اختلاف نظرهایی در مورد اعمال نرخ سود بانکی اتحادیه اروپا اشاره کرد. تاچر بعد از کناره‌گیری از نخست‌وزیری به عنوان نماینده حزب محافظه‌کار در پارلمان باقی‌ماند و به فعالیت‌های سیاسی خود ادامه داد. اما خط سیاسی تاچر در دوران پس از وی یعنی زمان نخست‌وزیری جان میجر نیز ادامه یافت.وقتی میجر در جریان انتخابات اول مه ۱۹۹۷ از رقیب خود تونی بلر شکست خورد و با این شکست به حاکمیت ۱۸ ساله حزب محافظه‌کار بر انگلیس خاتمه داد، منابع خبری و سیاسی آن کشور از این رویداد به عنوان پایان عصر تاچریسم بر انگلیس یاد کردند.خانم تاچر در دوران پایانی عمرش با دخترش کارول زندگی می‌کرد و طبق گفته‌های وی مادرش در انتهای عمرش به بیماری آلزایمر دچار شده بود.
انقلاب اسلامی ایران از چالش‌های مهم در زمان نخست‌وزیری مارگارت تاچر
به فاصله ۱۰ روز پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، دولت جیمز کالاهان ـ نخست‌وزیر وقت انگلستان ـ توسط وزیر خارجه خود «دیوید اوئن»، دولت موقت مهندس مهدی بازرگان را به رسمیت شناخت ولی ۲ ماه پس از این شناسایی در اردیبهشت سال بعد مارگارت تاچر نخست‌وزیر جدید انگلیس اعلام کرد کشورش در شناسایی سیاسی ایران تجدید نظر خواهد کرد. این اعلام سرآغاز سیاستی بود که تاچر طی ۱۱ سال زمامداری خود در قبال جمهوری اسلامی ایران در پیش گرفت.اولین موضع‌گیری تاچر در برابر انقلاب اسلامی ایران اعلام موافقت کشورش با پیشنهاد بعضی مقامات آمریکایی مبنی بر لزوم حمله نظامی به ایران در پاسخ به تصرف سفارت ایالات متحده آمریکا در تهران بود. به همین دلیل در فروردین ۱۳۵۹ از درخواست آمریکا برای پیوستن به تحریم اقتصادی ایران حمایت کرد و در اردیبهشت ۱۳۵۹ از مداخله نظامی آمریکا در طبس حمایت کرد.
چند روز پس از این حمله، سفارت ایران در لندن هدف حمله تروریستی قرار گرفت و سبب کشته شدن ۲ دیپلمات ایرانی به نامهای عباس لواسانی و علی‌اکبر صمدزاده گردید.در پی مرگ محمدرضا پهلوی در ۱۳۵۹ وزارت خارجه انگلیس بیانیه‌ای حاوی اظهار تأسف نخست‌وزیر و کابینه این کشور انتشار داد.در سال ۱۳۶۰ کنسولگری ایران در منچستر و دفتر هواپیمایی ایران در لندن سه بار مورد حمله و اشغال قرار گرفتند. در خرداد ۱۳۶۳ دولت تاچر ۵ دیپلمات ایرانی را از انگلستان اخراج کرد که با عکس‌العمل متقابل ایران مواجه شد.انتشار کتاب «آیات شیطانی» توسط سلمان رشدی و حمایت دولت تاچر از این اقدام و سپس فتوای روح‌الله خمینی مبنی بر مهدورالدم بودن نویسنده کتاب، تنش بزرگی در روابط ایران و انگلیس به وجود آورد. پس از آن با مصوبه مجلس شورای اسلامی ایران در شانزدهم اردیبهشت ۱۳۶۸ روابط دو کشور به‌طور کامل قطع شد.
در این سال علی‌رغم اظهارات داگلاس هرد وزیر امور خارجه وقت انگلیس مبنی بر بهبود روابط دو کشور، تاچر ایران را کشوری تروریست معرفی کرد و از سخنان سید علی خامنه‌ای رهبر ایران مبنی بر ابقای حکم فتوای خمینی انتقاد کرد در همین سال تعداد ۲۴۸ نفر از نمایندگان مجلس عوام بریتانیا طی بیانیه‌ای خواستار اخراج ایران از سازمان ملل و جایگزینی نماینده سازمان مجاهدین خلق در آن سازمان شدند.اما پس از ۱۳۶۸ (۱۹۸۹م.) روابط دو کشور به سمت تنش زدایی پیش رفت. به دنبال پوزش مقامات انگلیسی و اعتراف آن‌ها مبنی بر احترام به دین اسلام، با مجوز شورای عالی امنیت ملی طی اعلامیه‌ای وزارت امور خارجه در مهر ۱۳۶۹ برقراری روابط سیاسی دو کشور را اعلام کرد
اشغال سفارت ایران در لندن وجنگ عراق و ایران از چالش‌های مهم در زمان نخست‌وزیری مارگارت تاچر
در جریان حمله رژیم بعثی عراق به ایران دولت تاچر اعلام بی‌طرفی کرد. اما طبق اسناد منتشر شده از مرکز اسناد ملی انگلیس، دولت مارگارت تاچر در اواخر سال ۱۹۸۰ تا اوایل ۱۹۸۱، علاوه بر فروش تسلیحات نظامی، برای عراق پایگاه نظامی دریایی و هوایی ایجاد کرده بود. این اقدام انگلستان در حالی صورت گرفت که این کشور قطعنامه شورای امنیت را دربارهٔ ضرورت خودداری از هر اقدامی که به تنش بیشتر و گسترش جنگ می‌انجامد، امضا کرده بود.بر اساس این اسناد، فهرست سلاح‌هایی که دولت تاچر فروش آن را به رژیم صدام پیشنهاد کرده بود، شامل ۷۸ نوع تجهیزات نظامی از جمله خودروهای لندرور، خودروهای نجات، انواع رادار، لوازم یدکی انواع تانک است، که البته همه آن‌ها به فروش نرفت.
توماس ترنشاد وزیر مشاور دولت در امور خارجه، سال ۱۹۸۱ در نامهای محرمانه نوشته‌است که «قراردادهای دفاعی به ارزش بیش از ۱۵۰ میلیون لیره استرلینگ با عراق در شش ماه اخیر امضا شده‌است، که از جمله آن‌ها قراردادی به ارزش ۳۴ میلیون لیره برای تحویل خودروهای زرهی به منظور نجات و تخلیه نیروها از میدان جنگ است، که از طریق اردن در اختیار عراق قرار می‌گیرد». در نامه ترنشاد آمده‌است که «دیدار با صدام حسین گامی مهم در راه برقراری روابط کاری با عراق برای تحقق منافع تجاری زیاد در زمینه‌های تجاری و سیاسی است». تاچر با نوشتن یادداشتی بر این نامه، از پیشرفت در روابط عراق و انگلیس، ابراز خرسندی کرد.
مارگارت تاچر و ترویست خواندن ماندلا
تاچر در زمان نخست وزیری خود، نلسون ماندلا، قهرمان مردم آفریقای جنوبی و اولین رئیس جمهور دمکراتیک این کشور را یک تروریست کمونیست خوانده بود! تاچر در آن زمان از رژیم آپارتاید آفریقای جنوبی حمایت می‌کرد و بر اساس اسناد موجود ماندلا را که در زمان نخست وزیری تاچر در حال مبارزه با رژیم آپارتاید و سیاست‌های تبعیض نژادی بود را یک تررویست خطاب می‌کرد. دیوید کامرون، نخست وزیر انگلیس و رهبر فعلی حزب محافظه‌کار به همین دلیل چندی پیش از این مسئله انتقاد کرد و در مقاله‌ای در هفته‌نامه آبزرور نوشت: حزب ما به دلیل اشتباهاتی که در ارتباط با «کنفرانس ملی آفریقا» به رهبری «نلسون ماندلا» انجام داد، اکنون باید بیشتر شنونده باشد.
بیماری و مرگ مارگارت تاچر
تاچر در سال‌های پایانی عمرش از بیماری آلزایمر رنج می‌برد و به همین دلیل در مجامع عمومی کمتر ظاهر می‌شد. وی که در روز ۲۱ دسامبر ۲۰۱۲ تحت عمل جراحی برای خارج کردن یک غده از مثانه‌اش قرار گرفت، در صبح روز دوشنبه ۸ آوریل ۲۰۱۳ بر اثر سکته مغزی در سن ۸۷ سالگی در لندن درگذشت. در پی انتشار خبر درگذشت او دیوید کامرون، نخست‌وزیر بریتانیا که در اسپانیا به سر می‌برد سفر خود را نیمه‌کاره رها کرد و به کشورش بازگشت.
فیلم بانوی آهنین مارگارت تاچر
در ژانویه ۲۰۱۲ فیلم بانوی آهنین به کارگردانی فیلیدا لوید در لندن اکران شد. در این فیلم که به بخش پایانی عمر سیاسی مارگارت تاچر می‌پردازد نقش تاچر را مریل استریپ بازیگر سرشناس آمریکایی بر عهده دارد.
چکیده
مارگارت هیلدا تاچر، بارونس تاچر سابقاً رابِرتز، (۱۳ اکتبر ۱۹۲۵ – ۸ آوریل ۲۰۱۳) معروف به بانوی آهنین (Iron Lady)، نخستین نخست‌وزیر زن تاریخ بریتانیا و همچنین رهبر سابق حزب محافظه‌کار بریتانیا بود. وی در سال ۱۹۷۵ به رهبری این حزب برگزیده و چند سال بعد در ۱۹۷۹ با شعار بهبود اوضاع اقتصادی از سوی محافظه‌کاران نامزد شد و به نخست‌وزیری بریتانیای کبیر رسید و تا سال ۱۹۹۰ در هر دو سمت باقی‌ماند. تاچر تنها زنی در بریتانیا است که تاکنون دارای این دو پست به صورت همزمان بوده‌است. از نظر صلابت سیاسی وی را هم تراز وینستون چرچیل نخست‌وزیر مشهور و با نفوذ دهه‌های ۴۰ و ۵۰ بریتانیا می‌دانند. حمایت تاچر از بازار آزاد، کاهش خدمات دولتی و واگذاری سازمان‌های دولتی به بخش خصوصی، برخی از سیاست‌های مشهور او بود که به «تاچریسم» معروف است. پافشاری بر سیاست‌های اقتدارگرایانه و محافظه‌کارانه وی که منتقدان بسیاری داشت و مقابله او با قدرت گرفتن اتحادیه‌های کارگری در بریتانیا او را به «بانوی آهنین» مشهور کرد.
چاپ مطلب