زندگینامه علی حاتمی

علی حاتمی کارگردان، فیلم‌نامه‌نویس و تهیه‌کننده سینما بود. او دانش‌آموخته از دانشکده سینما و تئاتر دانشگاه هنر است. علی حاتمی حداقل ۱۵ فیلم بلند سینمایی و مجموعهٔ تلویزیونی ساخته‌است. اولین اثر سینمایی حاتمی در سال ۱۳۴۸ با عنوان حسن کچل ساخته شد و آخرین فیلم نیمه‌تمامش با نام جهان پهلوان تختی که یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های سینمایی او بعد از مجموعهٔ هزاردستان بود، به علت مرگ ناشی از بیماری سرطان نافرجام ماند. پس از مرگش نیز دو فیلم مبتنی بر هزاردستان با تدوین واروژ کریم‌مسیحی (به نام‌های کمیتهٔ مجازات و تهران روزگار نو) ساخته شد.

 علی حاتمی(عباس علی حاتمی) متولد ۲۳ مرداد ۱۳۲۳ در تهران و درگذشته ۱۵ آذر ۱۳۷۵ درتهران است.مادر وی خانه‌دار بود و پدرش سمت صفحه‌آرا در یک چاپخانه را داشت و دومین فرزند ذکور خانواده بود.

شروع فعالیت هنری علی حاتمی

حاتمی نخستین نمایشنامه‌اش را با عنوان دیب (دیو) نوشت و در اردیبهشت ماه ۱۳۴۴ با حضور کودکان در تالار نمایش هنرهای دراماتیک به مدت ۳ شب اجرا کرد. اولین اثر سینمایی حاتمی با عنوان حسن کچل بود که پس از موفقیت آن، حاتمی از تئاتر فاصله گرفت و توانایی‌های خود را معطوف به سینما کرد. او بلافاصله بعد از حسن کچل فیلم طوقی (۱۳۴۹) را ساخت. فیلم بعدی حاتمی با نام بابا شمل (۱۳۵۰)، بازگشتی بود به سینمای ریتمیک و موزیکال مورد علاقه حاتمی و درباره لوطی و لوطی‌گری. حاتمی در سال ۱۳۵۱ فیلم‌ساز پرکاری بود و سه فیلم در کارنامه خود ثبت کرد، فیلم‌های “قلندر”، “ستارخان” و “خواستگار”.حاتمی سپس به تلویزیون رفت و دو سریال داستان‌های مولوی (۱۳۵۲) و سلطان صاحبقران (۱۳۵۴) را ساخت.در سال ۱۳۵۶ با پنج سال فاصله، حاتمی فیلم “سوته دلان” را ساخت. بسیاری از منتقدان سوته دلان را مهم‌ترین و کامل‌ترین فیلم حاتمی در قبل از انقلاب می‌دانند. در این فیلم هماهنگی کاملی بین فرم و محتوا وجود دارد.

پس از اتمام سوته دلان حاتمی مشغول نوشتن فیلمنامه سریال هزاردستان شد که ابتدا «جاده ابریشم» نام داشت. حاتمی برای نوشتن متن این سریال عازم فرانسه شد و موهای خود را از ته تراشید تا رویش نشود به خیابان برود و فقط مشغول نوشتن فیلمنامه باشد. وی بارها این متن را بازنویسی کرد و حتی گفته می‌شود تعداد بازنویسی‌های این متن به بیش از ۱۰ بار رسیده است. ساخت این سریال در سال ۱۳۵۸ کلید خورد و هشت سال طول کشید تا سرانجام «هزاردستان» به آنتن تلویزیون برسد. علی حاتمی برای تولید این سریال دست به ساخت تهران قدیم زد و حاصل کار او به عنوان یک شهرک سینمایی برای تلویزیون و سینمای ایران باقی ماند.حاجی واشینگتن (۱۳۶۱)، نخستین فیلم حاتمی بعد از انقلاب اسلامی بود. حاجی واشینگتن، ماجرای اولین سفیر ایران در آمریکا را روایت می‌کند. این فیلم در سال ۱۳۶۱ فقط اجازه نمایش در جشنواره فجر را پیدا کرد و بعد از آن توقیف بود و در زمان حیات علی حاتمی اجازه نمایش پیدا نکرد.

سرانجام در سال ۲۰ خرداد ۱۳۷۷ به نمایش عمومی درآمد و چندین بار از تلویزیون پخش شد.در سال ۱۳۶۲ حاتمی، کمال الملک، فیلمی بر مبنای زندگی نقاش بزرگ ایرانی و رابطه اش با شاه و دربار قاجار را ساخت. حاتمی سعی کرده در این فیلم، هم بعد تاریخی و هم بعد بیوگرافیک فیلم را حفظ کند و با تکیه بر رابطه حکومت با یک هنرمند به ضعف‌ها و چالش‌های فرهنگی و هنری در آن زمان بپردازد. این فیلم بهره‌مند از بازی خوب بازیگرانش است که هر یک بازی‌های خوب و ماندگاری از خود به جای گذاشته‌اند.پس از ساخت جعفر خان از فرنگ برگشته بر اساس نمایشنامه‌ای به همین نام از حسن مقدم، حاتمی در سال ۱۳۶۸ فیلم مادر را ساخت. فیلم بعدی حاتمی، دلشدگان بود که در سال ۱۳۷۰ ساخت.

سبک علی حاتمی

درون مایه تمامی آثار حاتمی بر اساس ویژگی‌های قومی و انسان‌های رشد یافته در این باورها و اعتقادات، شکل گرفته است. شخصیت آثار او اغلب شبیه‌ترین افراد به خصلت و باورهای قومیت‌های ایرانی هستند. حاتمی که تقریبا تمامی آثارش را بر اساس فیلم نامه‌هایی از خودش ساخته در انتقال فضا، زمان و شرایط اجتماعی دوره تاریخی که در فیلمش به تصویر کشیده، بسیار موفق بوده است. دیالوگ‌های فیلم‌های او بسیار درخشان و قابل توجه هستند و در سینمای ایران اگر بی‌نظیر نباشند حتما کم‌نظیر هستند. مجموعه‌های تلوزیونی علی حاتمی سلطان صاحبقران و هزاردستان نیز به اندازه آثار سینمایی‌اش مورد توجه بسیار قرار گرفتند.

فیلم های سینمایی علی حاتمی

حسن کچل (۱۳۴۸)
طوقی (۱۳۴۹)
باباشمل (۱۳۵۰)
قلندر (۱۳۵۱)
خواستگار (۱۳۵۱)
ستارخان (۱۳۵۱)
سوته‌دلان (۱۳۵۶)
حاجی واشینگتن (۱۳۶۱)
کمال‌الملک (۱۳۶۲)
جعفرخان از فرنگ برگشته (۱۳۶۶)
مادر (۱۳۶۸)
دلشدگان (۱۳۷۰)
جهان‌پهلوان تختی (۱۳۷۳)
کمیته مجازات (۱۳۷۷)
تهران روزگار نو (۱۳۷۸)

مجموعه های تلویزیونی علی حاتمی

جنگل و آشپزی (۱۳۴۶)
داستان های مولوی (۱۳۵۲)
سلطان صاحبقران (۱۳۵۴)
هزاردستان (۱۳۵۸–۱۳۶۶)

مستند علی حاتمی

مستندی سه‌گانه به کارگردانی «الهام قره‌خانی» و «امیرمهرتاش مهدوی» می‌باشد که تولید آن از سال ۱۳۷۸ آغاز و در سال ۱۳۸۳ پایان یافت.مستند “آن معلم بی استاد” به تهیه کنندگی و کارگردانی سید وحید حسینی و محدثه گلچین عارفی در سال ۱۳۹۵ به یاد علی حاتمی ساخته شده است. نام این فیلم از مقاله‌ای از بهرام بیضایی به یاد حاتمی می‌آید که پس از مرگ حاتمی در مجله فیلم چاپ شد.

ماجرای ازدواج علی حاتمی

در آبان ماه ۱۳۵۰ خبری عجیب محافل سینمایی ایران را تکان داد و آن خبر، خبر  ازدواج علی حاتمی جوان‌ترین و کم سن و سال‌ترین کارگردان و سناریست سینمای فارسی که در آن روزها با ساختن اولین فیلم های ریتمیک و موزیکال سینمای ایران، یعنی حسن کچل و بابا شمل راهی تازه در سینمای ایران گشوده بود، با «زری خوشکام» ستاره ایی که خیلی زود در سینما درخشید و در فیلم های متعددی شرکت جست، بود. خبری که نخست به صورت شایعه مطرح گردید اما صحت آن خیلی زود آشکار گردید. پس از این ازدواج برای مدتی حدود سه ماه رسانه‌ها خبر موثقی از زری خوشکام و علی حاتمی نداشتند تا اینکه سه ماه بعد و در بهمن ماه ۱۳۵۰ علی حاتمی طی مصاحبه‌ ای خبر ازدواج خویش با زری خوشکام را تایید نمود.حاتمی در این گفتگوی تلفنی گفت :«سکوت سه ماهه من بخاطر ازدواج با زری است که از این پس در کارهایم شریک خواهد بود . بزودی کارم را شروع می‌کنم و کارهای جدیدم از این پس از فرم فانتزی بیرون خواهد بود .و سناریوهایی را که نوشته‌ام بر روال تازه می‌باشد که باز در سینمای فارسی کار تازه‌ای خواهد بود…»وی همچنین تلویحاً از تغییر رویهٔ زری خوشکام و دوری او از نقش هایی شبیه نقش های گذشته اش خبر داد و گفت : «در فیلم‌های جدیدم «زری» نقش ستاره زن را به عهده خواهد داشت و کاراکتر او از این پس با گذشته اش فرق می‌کند .تهیه فیلم جدیدم که «خواستگار» نام دارد، از چند روز پیش شروع کرده‌ام .نیمی از سرمایه این فیلم به عهده من است و زری هم نقش اول آنرا به عهده دارد» گرچه ازدواج کارگردان های سینمای ایران با زنان هنرپیش سینما بی سابقه نبود، اما ازدواج علی حاتمی با زری خوشکام با توجه به ماهیت کارهای قبلی این دو به شایعات متعددی دامن زده بود که حاتمی سعی کرد تا در این مصاحبه به رفع این شایعات و روشن ساختن موضوعات مربوط به ازدواج خود با زری خوشکام بپردازد.

حاتمی از جمله در مورد این شایعه که گفته می‌شد یکی از تهیه کنندگان سینما از او خواسته‌ است تا به اتفاق همسرش در فیلمی شرکت جوید و ایفای نقش کند، گفت :«بنظر من یک کارگردان نمی‌تواند هنرپیشه خوبی هم باشد، چنانکه یک هنرپیشه هم کارگردان خوبی نخواهد بود، یعنی هم بازی کند و هم کارگردانی . البته چنانچه روزی سناریویی که خودم نوشتم و مورد پسندم بود، به شرطی که کارگردانی آن را دیگری انجام دهد به اتفاق زری در آن فیلم بازی خواهم کرد .»از جمله دیگر شایعات در اطراف ازدواج زری خوشکام با علی حاتمی این بود که یکی از عکاسان مجله ای تعدادی عکس برهنه از زری خوشکام گرفته و حتی شایع بود این عکس‌ها درآن مجله چاپ شده و وقتی به تهران رسیده زری خوشکام و شوهرش همه نسخه‌ های مجله را یک جا خریداری کرده‌اند تا در دست کسی نیفتد.اما حاتمی در مصاحبه خویش دراین باره گفت : «این شایعه به هیچ وجه صحت ندارد، هرگز همسر من قبل از ازدواج چنین عکس‌ هایی نگرفته‌ است .بعضی‌ها که از ازدواج من و او ناراحت هستند چنین شایعاتی را سر زبان ها انداخته‌اند…».

با اینکه علی حاتمی در این مصاحبه اعلام کرده بود که :«پس از این زری فقط در فیلم‌ های خودم شرکت خواهد کرد»، اما زری خوشکام در طول سال بعد از این مصاحبه علاوه بر شرکت در فیلم خواستگار ساختهٔ همسرش در برخی فیلم های کارگردان های دیگری نیز ظاهر شد.با این وجود زری خوشکام پس از تولد نخستین و تنها فرزندشان لیلا در مهرماه ۵۱ عملاً از سینما کنار کشید و تا قبل از انقلاب تنها در یک نقش یعنی نقش خانم عزت الدوله در سریال سلطان صاحبقران (مجموعه تلویزیونی) به کارگردانی شوهرش ظاهر شد.

درگذشت علی حاتمی

علی حاتمی در تاریخ پانزدهم آذر ماه هفتاد و پنج درگذشت. پیکر وی در قطعه هنرمندان بهشت زهرا در قطعه ۸۸ به خاک سپرده شد. بر روی سنگ مزار وی که در طرفینش رقیه چهره آزاد ( ملقب به مادر سینمای ایران و ایفاگر نقش مادر در فیلم “مادر” ) و رسام عرب‌زاده (طراح ممتاز فرش‌های ایرانی) دفن شده‌اند یکی از ماندگارترین دیالوگ‌های فیلم “حاجی واشنگتن” نقش بسته: “آیین چراغ خاموشی نیست”

چکیده
علی حاتمی (۲۳ مرداد ۱۳۲۳ تهران – ۱۵ آذر ۱۳۷۵ تهران) کارگردان، فیلم‌نامه‌نویس و تهیه‌کننده سینما بود.حاتمی در کارنامه کاری خود آثار برجسته ای چون مادر، سلطان صاحبقران، هزاردستان و کمال‌الملک را کارگردانی کرده بود. علی حاتمی همسر زری خوشکام و پدر لیلا حاتمی ستاره سینمای ایران بود که در سال ۱۳۵۷ به دلیل بیماری سرطان درگذشت.