راز ثروت

درمان لکنت زبان

لکنت زبان همان اختلال در ادای کلمات است که در برخی کودکان و بزرگسالان دیده میشود. لکنت زبان ممکن است خیلی کوتاه و گذرا باشد، اما در خیلی مواقع لکنت زبان کودکان شدید شده و برای روابط آن ها و اعتماد به نفس شان مشکلاتی را ایجاد می کنند. خیلی مواقع خانواده ها در مورد لکنت کودکان و نحوه برخورد درست با آن ها نگرانی هایی دارند. در این مقاله درمورد علت ایجاد لکنت زبان و راه های برخورد و مقابله با آن صحبت خواهیم کرد، پس با ما همراه باشید.

انواع لکنت زبان

۱- لکنت کلونیک یا حالت تکراری در بیان کلمه: در این نوع از لکنت زبان کودک یک سیلاب از کلمه‌ای را (که معمولاً اولین سیلاب کلمه را) با سرعت و تشنج تکرار می‌کند. مثلاً کلمه پدر را چنین بیان می‌کند: پ پ پ پدر.

۲- لکنت تونیک یا توقف در تلفظ: در این حالت در فعالیت عضلات تلفظی چند ثانیه توقف و سکون بوجود می‌آید و کودک دچار وقفه در تلفظ و ادای کلمه همراه با فشار، کوشش و حرکات خاصی است. کودک مبتلا به این لکنت برای ادای کلمه شدیداً به خودش فشار می‌آورد و پس از لحظاتی سکون بطور ناگهانی و با تشنج کلمه را ادا می‌کند.

دلایل لکنت زبان 

کارشناسان معتقدند که عوامل مختلفی وجود دارند که منجر به لکنت زبان می شوند:
• ژنتیک: حدود ۶۰ درصد از آنهایی که لکنت زبان دارند، یکی از اعضای نزدیک خانواده آنها نیز زبانش می گیرد.
• مشکلات زبانی و گفتاری دیگر یا تأخیر در رشد
• تفاوت های پردازش زبانی در مغز: افرادی که لکنت زبان دارد، زبان را در بخش های مختلف مغز پردازش می کنند و در تعامل پیغام های مغز با عضلات و اعضای بدون که مسئول حرف زدن هستند، مشکلاتی وجود دارد.
• سطح بالای فعالیت
• سرعت زیاد در حرف زدن

نشانه های اولیه لکنت زبان

اولین نشانه های لکنت زبان زمانی ظاهر می شوند که کودک ۱۸ تا ۲۴ ماه دارد و موجی از واژگان به سمت او روانه می شود و او با استفاده از این کلمات شروع به جمله سازی می کند. شاید والدین از لکنت زبان فرزندشان ناراحت و ناامید شوند، ولی این مرحله کاملاً طبیعی است و باید صبر پیشه کرد تا این دوره بگذرد. کودک به مدت چند هفته یا چند ماه زبانش می گیرد، ولی در واقع این گرفتگی زبان ناپیوسته است. بیشتر کودکانی که قبل از ۵ سالگی زبانشان می گیرد، بدون نیاز به مداخله هایی مانند گفتار درمانی، خوب می شوند.  ولی اگر لکنت زبان کودک تبدیل به مسئله ای دائمی شود و حتی بدتر شود یا با حرکت بدن یا صورت همراه باشد، باید حتماً او را نزد گفتار درمان ببرید تا معاینه شود و بهتر است این معاینه تا قبل از ۳ سالگی انجام شود.

نشانه های کلی لکنت زبان

لکنت زبان علائمی مانند نشانه‌های زیر را دارد:
۱- دشواری در شروع یک کلمه، عبارت یا جمله
۲- کشیدن یک حرف یا صدا در یک کلمه
۳- تکرار یک صدا یا یک کلمه
۴- اضافه کردن کلمات اضافی ماند «اوم» در میان کلمات
۵- تنش اضافی، حرکات بیش از حد صورت یا بالاتنه برای ادای یک واژه
۶- اضطراب هنگام صحبت کردن
۷- مهارت کم در برقراری ارتباط موثر
۸- پلک زدن پشت سرهم
۹- لرزش در فک یا لب‌ها
۱۰- حرکت سر
۱۱- تیک‌های صورت
۱۲- قفل کردن مشت‌ها

لکنت زبان در چه سنینی مشاهده می‌شود

لکنت از کودکی شروع می‌شود و می‌تواند تا بزرگسالی ادامه داشته باشد. به طور میانگین بر اساس تحقیقات انجام شده از هر صد بزرگسال یک نفر به اختلال لکنت زبان دچار است و میزان شیوع آن در مردان ۳ تا ۴ برابر زنان است. همچنین اختلال لکنت زبان در همه فرهنگ‌ها و گروه‌های اجتماعی وجود دارد و مختص قشر خاصی نیست. برای تشخیص و پیشگیری از اختلال لکنت زبان می‌توان از مجموعه‌ای از آزمایش‌ها، مشاهده‌ها و مصاحبه‌ها استفاد کرد. در کودکان بزرگ و افراد بزرگسال با انجام ارزیابی، می‌توان شدت اختلال و تاثیر آن بر توانایی شخص در ارتباطات و عملکرد فعالیت‌های روزانه را، تعیین کرد.

علت لکنت زبان ناگهانی در بزرگسالان

علت لکنت زبان در کودکان معمولا ناشی از شکل نگرفتن مسیرهای عصبی مغز است که با بزرگ شدن کودک به تدریج درمان می‌شود. اما بزرگسالان هم در مواردی به لکنت زبان دچار می‌شوند که لکنت اکتسابی یا دیررس می‌گویند. این نوع لکنت اغلب در اثر سکته‌های مغزی ایجاد می‌شود، حتی عواملی مانند ضربه به سر و مسائل عاطفی منجر به ایجاد لکنت زبان ناگهانی در بزرگسالان می‌شود.

از عوامل مهمی که باعث ایجاد لکنت زبان ناگهانی در بزرگسالان می‌شود می‌توان به فشارهای عصبی، کم بودن میزان اعتماد به‌نفس، خجالتی بودن فرد؛ عدم تمرکز و عدم توانایی برقراری روابط با دوستان را نام برد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که افراد بالغی که عصبی، خجالتی، پرخاشگر، احساساتی و ناپایدار هستند، بیشتر به لکنت دچار می‌شوند. این مورد به همین ترتیب در میزان خود دوستی و اعتماد به نفسشان هم دچار مشکل می‌شوند. بنابرین برای از بین بردن آن باید فرد از نظر ذهنی و درونی خود را به سطح خوبی برساند تا بتواند این موانع را که بر گرفتگی زبان می‌افزایند، از میان بردارد.

پیش‌بینی اینکه آیا لکنت زبان در کودک برای مدت طولانی ادامه دارد، خیلی حیاتی و ضروری است. این کار را به صورت دقیق با استفاده از آزمایش‌، مشاهده و مصاحبه‌ انجام می‌دهند. اما پیش‌بینی احتمال اینکه لکنت زبان در یک کودک بزرگ‌تر یا بزرگسال برای طولانی‌مدت به صورت مداوم ادامه دارد، آنچنان اهمیتی ندارد چون به احتمال زیاد مشکل به اندازه‌ای طولانی بوده است که دیگر نیازی به پیش‌بینی نیست و فرد باید در اولین فرصت به درمان اقدام کند.

 انواع روش های درمان لکنت زبان

درمان لکنت زبان بنا به سن و شرایط فرد مبتلا متفاوت است. برای کمک به رفع این مشکل در بزرگسالان نیز می‌توان از کمک متخصصین گفتاردرمانی استفاده کرد. امکان گفتاردرمانی برای تمام سنین است. در برخی موارد درمان‌های روانشناسی روش مناسبی برای حل مشکلات گفتاری ناشی از عوامل روانی و احساسی است.

درمان غیرمستقیم لکنت زبان

درمان غیر‌مستقیم، تغییر رفتار و شیوه برخورد والدین و اطرافیان با فرد دچار لکنت زبان است و مستقیما به رفع موانع تکلمی نمی‌پردازد. درمان غیرمستقیم برای کودکان زیر ۵ سال مفید است و اولین گزینه‌ای است که متخصصین پیشنهاد می‌کنند. با این وجود چنانچه کودک شما در سنین زیر ۵ سال است و شدت و میزان لکنت او هفته به هفته رو به افزایش است، باید درمان‌های مستقیم را شروع کنید. در درمان غیرمستقیم اغلب به مفاهیمی پرداخته می‌شود که موجب لکنت کودک شده‌اند. منظور از مفاهیم موضوعاتی است که کودک علیرغم میل به گفتن آنها قادر به ادای درستشان نیست. هدف درمان غیرمستقیم، ایجاد محیطی آرام و بدون فشار برای صحبت کردن کودک است. خلق چنین محیطی نیازمند رعایت و درنظر گرفتن موارد زیر است:

۱- آرام صحبت کردن با کودک
۲- تشویق کودک به حرف زدن میان جمع خانواده و گوش دادن دقیق به دیگران
۳- گفت‌و‌گو و صحبت‌کردن درباره موضوعات مختلف و آشنا برای کودک مثل آشپزی، بازی کردن، رفتن به پیش دبستانی، کتاب های داستانی‌اش و…
۴- پرهیز از متوقف کردن کودک در هنگام صحبت‌کردن و انتقاد از وی
۵- ایجاد محیطی آرام و بی تشویش در خانه

درمان مستقیم لکنت زبان

در این روش، والدین کودک تحت نظارت متخصصین، برنامه‌های ویژه‌ای را پیاده سازی می‌کنند. در این روش والدین باید نسبت به لکنت زبان و صحبت‌کردن کودک واکنشی دوستانه، حمایت‌گونه و غیر قضاوتگر داشته‌باشند. انجمن لکنت زبان بریتانیا و استرالیا، شرح مفصل و کاملی از این برنامه ارایه داده اند. اگر لکنت زبان بعد از ۵ سالگی ادامه پیدا کند، درمان کمی دشوارتر می‌شود. با گذشت زمان عوارض جانبی ناشی از لکنت زبان کار درمان را سخت‌تر می‌کند. تشویش و اضطرابی که در هنگام صحبت‌کردن با لکنت رخ می‌دهد، ترس از لکنت و احساس شرم و خجالت روند درمان را کند و دشوار می‌سازد. به همین دلیل درمان لکنت در بزرگسالان و نوجوانان هم به جنبه‌های اجتماعی، احساسی، روانشناسی می‌پردازد و هم جنبه‌های رفتاری.

درمان مستقیم برای کودکان مدرسه‌ای به موارد زیر کمک می‌کند:
۱- کمک به پیشرفت روانی و یکدستی کلام
۲- کمک به آشنایی کودک با مشکل خود
۳- رشد مهارت‌های ارتباطی
۴- افزایش اعتماد به نفس و نگرش مثبت
۵- اشتراک‌گذاری تجارب با سایر لکنت زبانان
۶- از بین بردن احساساتی نظیر شرم و ترس

سایر درمان‌های لکنت زبان

علاوه بر درمان مستقیم و غیرمستقیم، گزینه‌های دیگری برای درمان لکنت زبان به ویژه در بزرگسالان وجود دارد. درمان‌های روانشناسی و ابزارهای واکنشی، نمونه‌ای از این گزینه‌ها هستند. در درمان‌های مبتنی بر روانشناسی، مواردی چون ساختار شخصیت، برنامه ریزی عصبی کلامی و درمان‌های رفتاری-شناختی است. ابزارهای واکنشی نیز گزینه دیگری است که با ارایه ابزارهایی با بازپخش کلام فرد، او را متوجه نقص‌های گفتارش می‌سازد. برای نمونه نوعی از این ابزارها به فاصله چند ثانیه بعد از صحبت‌کردن، صدا را بازپخش می‌کنند یا نوع دیگری از آنها می‌تواند با تغییر فرکانس صوت گوینده، او را متوجه عیوب گفتاری خود کند. فناوری‌های واکنشی در شکل‌های ترکیبی دو روش نیز موجود هستند. این ابزارها معمولا در اطراف یا داخل گوش قرار می‌گیرند و مانند سمعک هستند. برنامه‌های کاربردی مشابه این ابزارها هم برای تلفن‌های هوشمند طراحی شده‌اند اما برای همه مناسب نیستند.

درمان لکنت زبان ناگهانی در بزرگسالان

در درمان لکنت زبان از روش‌های مختلفی استفاده می‌شود که برخی از این روش‌ها مبتنی بر کنترل و نظارت بر سرعت گفتار بوده و برخی دیگر مبتنی بر اصلاح گرفتگی زبان است. در روش کنترل سرعت گفتار از جملات کوتاه استفاده می‌شود و فرد سعی می‌کند با سرعت پایین جملات را بیان کند. هر چه قدر سرعت بیان پایین باشد، فرد راحت‌تر می‌تواند کلمات را ادا کند.

همچنین در این روش حروف صدادار کشیده بیان می‌شود تا فرد بدون وقفه حرف بزند. در روش فوق تنفس فرد نیز کنترل می‌شود و با تنظیم تنفس شرایط گفتار فرد بهبود می‌یابد. در روش اصلاح گرفتگی زبان، سعی می‌شود گفتار و بیان فرد اصلاح شود و با کاهش اضطراب و ترس فرد درمان را در چهار مرحله (کشف و شناسایی – از بین بردن حساسیت – اصلاح و تثبت ) به سرانجام می‌رسانند.

۱۰نکته در برخورد با افرادی که لکنت زبان دارند

۱-  اولین نکته برخوردی صمیمانه، آرام و عادی آنهاست. هیچ‌وقت برای مشکلشان دلسوزی نکنید؛ با این کار به اعتماد به نفس آنها آسیب زده‌اید.
۲- هرگز از نحوه‌ صحبت کردن او تقلید نکنید؛ حتی زمانی که می‌خواهید مشکلش را برایش توضیح دهید.
۳- با او نحوه‌ تنفس صحیح را تمرین کنید؛ ورود هوا از بینی و خروج آن از دهان.
۴- به او آموزش دهید که شمرده و آرام صحبت کند و مراقب وضعیت تنفسی خودش باشد. این کار را با او تمرین کنید. در تمرینات از کلمات و جملات ساده شروع کنید و بعد به تدریج بر دشواری آن بیفزایید.
۵- اگر فرصت کافی‌ برای تمرین ندارید، از او بخواهید خودش هر روز روبه‌روی آینه تمرین‌هایی را انجام دهد.
۶- به او یاد دهید که در زمان صحبت، ابتدا جملات را در ذهنش مرتب کند و بعد از نظم دادن، به آرامی آنها را بیان کند.
۷- هیچ‌وقت به جای او صحبت نکنید؛ مشوق او برای حرف زدن باشید. از جمع بچه‌ها یا افراد آشنا شروع کنید و بعد در بیرون از خانه برای او موقعیت‌هایی را فراهم کنید که شروع‌کننده‌ صحبت باشد تا ترس او از صحبت کردن نیز کاهش یابد.
۸- حس مشارکت و همکاری را در او تقویت کرده و او را تشویق به شرکت در کارهای گروهی کنید.
۹- مهم‌ترین و تاثیرگذارترین عاملی که باعث تداوم لکنت می‌شود، پایین بودن اعتماد به نفس است. برای حل این مشکل مسئولیت‌هایی را که می‌دانید فرزندتان از عهده‌ آنها برمی‌آید، به او بسپارید.
۱۰- توجه داشته باشید در صورتی که مشکل کودک شدید است، بهتر است از متخصصان گفتاردرمانی کمک بگیرید.

چکیده
لکنت زبان به اختلال در گفتار و الگوی زمانی آن که سخن گفتن را دشوار می‌سازد گفته می‌شود. لکنت زبان عمدتاً و بطور کلی جز در موارد استثنایی در دوران خردسالی آغاز شده و یک پدیده خاص دوران کودکی است و معمولاً از سنین ۲ تا ۴ سالگی شروع می‌شود. توجه بیش از حد به لکنت زبان، شدت آن را بیشتر می کند. برای دستیابی به گفتار روان شاید نیاز باشد به جای جنگ از باب گفتگو و مذاکره وارد شوید. در ابتدا لکنت خود را همانطور که هست بپذیرید و راهکارهای درمانی گفته شده در این مطلب را تمرین کنید و در صورت لزوم به گفتار درمانگر مراجعه کنید. امیدواریم این مقاله نیز برایتان مفید بوده باشد.