اصول خلاصه نویسی
خلاصه نویسی، تاثیر بسیار زیادی بر میزان پیشرفت و یادگیری شما می‌گذارد. با اینکه بیشتر افراد از اهمیت خلاصه برداری مطلع هستند، اما روش‌های خلاصه برداری و شیوه های صحیح آن را نمی‌دانند. در این مقاله تصمیم داریم تا شما را با خلاصه نویسی، اهمیت آن و شیوه‌های صحیح این کار، بیشتر آشنا کنم.
خلاصه نویسی، شامل فنون مختلف یادداشت‌برداری، حاشیه نویسی، خط کشی زیر جملات، دسته بندی و علامت‌گذاری میشود که بسته به شرایط و نوع مطالعه، می‌تواند مختلف بوده و حتی برای یک درس، موارد متعددی را شامل شود.
اصول خلاصه نویسی ۱) علامت گذاری
بهترین فن مطالعه، درگیر شدن با مطلب یا به اصطلاح، مطالعه فعال است. علامت‌گذاری، سریع‌ترین روش برای مطالعه فعال است و البته نکات مهم را نیز مشخص می‌کند. زمانی که مطلبی را مطالعه می‌کنید، جایی که برایتان سؤال باقی می‌‌ماند و مطلب را به طور کامل متوجه نمی‌‌شوید، از علامت سؤال (؟) استفاده کنید و کنار آن مطلب علامت بزنید. هرجا احساس نمودید که مطالب، پرسش‌‌خیز بوده و در آن به نکته مهمی اشاره شده است، علامت تعجب (!) بگذارید و جایی که به یک کلمه یا عبارت کلیدی برخوردید، دور آن را خط بکشید و پاراگراف های مهم را با ستاره (*) مشخص کنید. به طور کلی، هنگام مطالعه، استفاده از علامت گذاری، سرآغاز خوبی برای مطالعه دقیق و فعال است. دقت داشته باشید که در استفاده از علامت‌‌ها و انتخاب جملاتی که خط کشی می‌‌شوند، زیاده‌‌روی نکنید؛ چرا که در مطالعه‌‌های آتی حوصله‌‌تان سر می‌رود.
اصول خلاصه نویسی ۲) خط کشیدن زیر مطالب مهم
یکی از شیوه‌هایی که در خلاصه‌نویسی به کار می‌رود، خط کشیدن زیر مطالب مهم است. معمولاً این روش در میان بیشتر دانش‌آموزان و داوطلبان از محبوبیت برخوردار است؛ زیرا هم راحت‌تر از یادداشت‌برداری است و هم داوطلب احساس می‌کند که مطالب مهم را بدون کمترین تغییری خلاصه کرده است. برای خط کشیدن زیر مطالب مهم، بهتر است که از خودکارها، مدادها یا ماژیک های رنگی استفاده کنید؛ مثلاً مطلب بسیار مهم را با یک رنگ،مطالب کمتر مهم را با رنگ دیگر و مطالب هر فصل یا موضوع را نیز با رنگی خاص خط بکشید.
این کار باعث میشود تا هم مطالب، بیشتر در ذهن شما باقی بماند و هم تنوع بیشتری داشته باشید و زود خسته نشوید. در خلاصه نویسی به روش خط کشیدن زیر مطالب، باید توجه داشته باشید که با وسواس اینکه ممکن است مطلبی از قلم بیفتد، زیر همه مطالب خط نکشید؛ زیرا در غیر این صورت، حاصل کار، صفحه‌ای پر از خط در زیر جملات میشود،نه یادگیری بیشتر. اگر شما در هر صفحه، زیر مطالب زیادی خط بکشید احتمال کاهش یادگیری وجود دارد و نشانه آن است که این وسیله را جانشین توجه واقعی به مطلب و برگرداندن مطلب به زبان خود کرده‌اید.
چیزی که هنگام انجام این کار باید مد نظر قرار دهید و زیر آن را خط بکشید، اطلاعات مهم، مانند: نتیجه‌گیری‌های کلی، تعریف‌های کلیدی و جمله‌های اصلی که وظیفه آنها توضیح و تشریح نکات است، جملات کلیدی، نکات تستی و … است؛ بدون اینکه به اندیشه اصلی مطلب خدشه‌ای وارد آید.
اصول خلاصه نویسی ۳) دسته بندی
یکی دیگر از روش های مهم خلاصه نویسی، دسته‌بندی است که شامل دسته ها و طبقه بندی‌‌های مختلف است و بسیار مفید است. روش کار نیز به این صورت است که باید مطالب مختلفی را که می‌توان در یک دسته قرار داد، یک جا نوشت و آنها را دسته بندی کرد؛ به عنوان مثال، میشود در مطالعه کتب شعر، شاعران را بر حسب قرن و یا داستان ها را بر اساس اشخاص، دسته بندی نمود.
اصول خلاصه نویسی ۴) یادداشت برداری
اصلی ترین نوع خلاصه نویسی، یادداشت برداری است که می تواند کمک بسیار مؤثری به یادگیری طولانی مدت و همین طور، صرفه جویی در وقت شما نماید. یادداشت برداری، عبارت است از: برداشت کلیدی ترین مفاهیم هر مطلب و ثبت آن در دفترچه‌ای جداگانه به شیوه‌ای خاص که در مرورهای آتی کارایی داشته باشد.
اصول خلاصه نویسی۵) حاشیه نویسی
یکی از کارهای مهمی که در خلاصه‌نویسی می‌توانید انجام دهید این است که حاشیه نویسی کنید. حاشیه نویسی با هدف انتقال مجموعه‌ای از مطالب مهم و خلاصه شده از متنی است که شما مطالعه کرده‌اید. در حاشیه نویسی می توانید کلیدی ترین جمله هر پاراگراف را استخراج و به زبان خودتان در حاشیه کتاب یا جزوه یادداشت کنید. برای انجام این کار در پایان هر پاراگراف از خودتان بپرسید که این پاراگراف قصد داشت چه مطلبی را به من بیاموزد و آن را در یک جمله و با زبان خودتان، نه به صورت کتابی، بیان کرده و یادداشت نمایید؛ به علاوه می‌توانید سؤال، انتقاد یا هر مطلب دیگری را که مربوط به همان موضوع است و در جای دیگری خوانده‌اید، حاشیه‌نویسی کنید. این فرآیند به تمرکز فکر، دقت، حفظ و یادگیری بهتر کمک می‌کند.
اصول خلاصه نویسی ۶) نکاتی که در خلاصه‌نویسی باید رعایت شود
خلاصه نویسی روشی است ک باعث افزایش یادگیری می شود و در انجام آن باید نکاتی را در نظر گرفت که عبارتند از:
نکاتی که در خلاصه‌نویسی باید رعایت شود – مطالعه‌ی عمیق توأم با یادگیری صحیح مطلب در همان بار اول
دانش‌آموزان مطالبی را که اولین بار در سر کلاس درس یا کتاب‌ها یاد گرفته‌اند- خواه با برداشت درست یا غلط – با همان برداشت، مطالب را در ذهن می‌سپارند و متأسفانه دیده شده که اصلاح یا حذف مطالب که به اشتباه در ذهن سپرده‌ایم، بسیار کار سختی است. همین درک نادرست از مطالب شما را دچار سردرگمی می‌کند. بنابراین در گام‌های اول یادگیری لازم است که پس از مطالعه‌ی عمیق مباحث یا خلاصه نویسی مباحث کلاسی، برای زدودن اشتباهات احتمالی در یادگیری مطالب آن درس، بلافاصله پس از کلاس، یادداشت‌ها را مرور کنیم و مطالب نادرست را اصلاح کنیم.
نکاتی که در خلاصه‌نویسی باید رعایت شود – برای درک بهتر اطلاعات مهم مطالب درسی را خلاصه‌نویسی کنیم
در یک پژوهش از دانش‌آموزان خواستند تا به یک مطلب گوش دهند و آن را خلاصه کنند. یک هفته بعد از آنها خواستند که هر چه را درباره‌ی آن مطلب به یاد می‌آورند، بنویسند. معلوم شد که احتمال به یاد ماندن اطلاعات مهم خلاصه‌نویسی شده، ۶ برابر مطلب خلاصه‌نویسی نشده است. اگر می‌خواهید احتمال ماندن مطالب مهم در خاطرتان بیشتر باشد، از آن یادداشت بردارید و این به معنای یادداشت همه‌ی مطالب نیست، در غیر این صورت نتیجه آن خواهد شد که انبوهی یادداشت، شامل اندکی اطلاعات مهم در کنار مقدار بسیار زیادی نکات مهم دست دوم حاصل آید.
نکاتی که در خلاصه‌نویسی باید رعایت شود – یادداشت‌های کارا بردارید
یکی از راهکارهای کارا کردن یادداشت‌ها به هنگام ثبت کلمات مهم، عدم به کارگیری کلمات اضافی است. در خلاصه‌نویسی هر قدر اطلاعاتی با کلمات کمتر و عبارت‌های کوتاه‌تر نقل شود، کارآیی بالاتر است. بنابراین هنگامی که اطلاعات نسبتاً زیادی را در چند کلمه خلاصه می‌کنیم، یادداشت‌های شما کارا هستند. در یادداشت‌ها باید هدف‌تان این باشد که حتی‌الامکان مطالب از درس استاد، کتاب و جزوه را در جمله‌های کوتاه و مفید بگنجانید، این سبب میشود که توجه شما صرفاً به اطلاعات مهم متمرکز شود.
نکاتی که در خلاصه‌نویسی باید رعایت شود – از اطلاعات خود درباره‌ی ساختار و سازمان‌بندی مطالب بهره ببرید
دانش‌آموزانی که سازمان‌بندی مطالب به آنها یاد داده شده است یا قادر به بازسازی ساختار مطلب بوده‌اند و یا از آنها خواسته شده که مطلب را در ساختاری دیگر تنظیم کنند، نسبت به دانش‌آموزان دیگر در به یاد آوردن اطلاعات برتری دارند. هر چند اغلب دانش‌آموزان از ابزارهایی که این ساختار را می‌سازند، نظیر بندهای مهم مربوط به عنوان کردن مطالب، جمله‌های اصلی، عنوان‌های تقسیم‌کننده‌ی مطلب در درون فصل‌ها و نتیجه‌گیری پایانی، آگاهی ندارند و همه‌ی این‌ها به مشخص کردن نکات مهم متن کمک می‌کند.
چکیده
میدانیم که یکی از اصول مطالعه صحیح این است که مطالب خوانده شده را روزانه، هفتگی و ماهانه مرور و یادآوری کنیم و اگر خلاصه نویسی و نکته برداری پویا و درستی داشته باشیم، میتوانیم این کار را با سرعت و کیفیت مطلوبی انجام دهیم. افرادی که در هنگام مطالعه تنها به خواندن مطلب می‌پردازند، نسبت به افرادی که در هنگام مطالعه، خلاصه برداری می‌کنند، دارای بازده کمتری هستند و به همین علت، فرد به مرور، علاقه خود را نسبت به مطالبی که می‌خواند از دست داده و نمی‌تواند به آن توجه کند و آنها را به یاد بیاورد؛ در نتیجه، مطالب به صورت فعالانه در ذهن وی پردازش نمی‌شود. اگر هنگام مطالعه، خلاصه نویسی کنید، حاصل کار مفیدتر از زمانی است که صرفاً مطالب را می‌خوانید، زیرا در زمان خلاصه نویسی، مغز شما، حالت فعال‌تری دارد و سبب میشود که توجهتان به مطالب بیشتر شود و احتمال آنکه مطالب را طوری پردازش کنید که معنای شخصی برایتان داشته باشد، افزایش می‌یابد. ما در این مقاله اصول و نکاتی را در مورد خلاصه نویسی برای شما بیان نمودیم که امیدواریم مورد استفاده تان قرار گرفته باشد.
چاپ مطلب