آیا تنبیه موثر است ، از قدیم‌الایام تنبیه بدنی بچه‌ها در بین همکلاسی‌ها بیشتر از تنبیه‌های دیگر رایج بوده است. امروزه با مخالفتهای شدیدی که مسئولین امور تربیتی ما دارند تنبیه‌های بدنی به هر شکلی منسوخ و مذموم دانسته شده و بیشتر به تنبیه‌های اخلاقی توجه می‌شود. ما همگی تا به امروز یا تنبیه شده‌ایم و یا اینکه شاهد تنبیه شدن دیگران بوده‌ایم. چه بسا کودکانی که تا به امروز تن و جانشان آزرده ستم با درشتی‌های اولیای خود بوده است. غافل از اینکه این گونه رفتارها چه لطمات جبران ناپذیری به روح آنها وارد ساخته و می‌سازد.
تنبیه چیست
تنبیه یک شوک جسمی یا روانی است که کودک را متوجه می کند و در مورد عواقب کارش به او هشدار می دهد. این هشدار به صورت های گوناگونی، همچون نگاه خشم آلود، بی اعتنایی، توبیخ، محروم کردن از گردش، بازی، مهمانی رفتن و تماشای تلویزیون و بالاخره کتک زدن و … قابل اجرا ست.
راه های مناسب برای تنبیه کردن کودکان
۱- بی اعتنایی به کودک
از تنبیه های مناسب کودکان که می تواند جایگزین تنبیه بدنی شود، بی اعتنایی به کودک است.
اگر کودک شما رفتاری انجام می دهد که موجب ناراحتی شما می شود
درچنین مواقعی، بی اعتنایی به او در روحیه اش تاثیر بسزایی دارد و این احساس را به او منتقل می کند
که گویی، تمام درها به رویش بسته شده و هیچ راهی جز دست کشیدن از کار خلافش ندار
پس می کوشد، از کار زشت خود دست بردارد و از والدین یا مربی اش، عذر خواهی کند.
بی اعتنایی، نباید خیلی طولانی شود و زمینه آشتی را باید فراهم کرد.
وگرنه بازتاب های منفی دیگری در پی خواهد داشت.
آیا تنبیه موثر است
در این روش تنبیه کودکان، باید علت بی اعتنایی والدین برای کودک مشخص باشد و اگر کودک، متوجه عمل اشتباه خود شد و عذر خواست، باید عذر او راپذیرفت و در صورت امکان، به علت درک درستش، هدیه ای به او داد. البته والدین، باید توجه داشته باشند که برای هر امر جزئی، نباید از این روش استفاده کرد، زیرا این عمل، برای او عادی شده و اثرش را از می دهد.
۲- محروم کردن موقتی
تنبیه های مناسب کودکان,تنبیه بچه ها,تنبیه کردن کودکاننگذارید تنبیه کودک راهی باشد برای فرار از مسئولیت او
محروم کردن موقتی نیز از تنبیه های مناسب کودکان می باشد و یکی از جایگزین های مناسب برای تنبیه بدنی کودک است و به این صورت است که شما کودکتان را برای مدتی از فعالیتی محروم می کنید البته این محرومیت باید به گونه ای باشد که کودک شما احساس کند چیز با ارزشی را از دست داده است.
لطفا در استفاده از این روش به این نکات توجه کنید:
الف) دلایل محرومیت را برای کودک توضیح دهید:
قبل از انجام هر اقدامی به کودکتان بگویید علت محروم شدن او، انجام فلان رفتار اشتباه بوده است و این محرومیت برای ترک رفتار نادرستش لازم است. البته دقت کنید که در ابتدا از این روش فقط برای یک رفتار اشتباه استفاده کنید و بعد از اصلاح آن رفتار، به سراغ رفتارهای نادرست دیگرش بروید و به یاد داشته باشید در صورت استفاده زیاد، این روش نیز مانند دیگر شیوه ها اثرش را از دست می دهد و بی نتیجه می شود.
ب ) محل اخراج:
در انتخاب محل تنبیه دقت کنید زیرا محل اخراج کودک باید جایی باشد که کودک احساس کند از چیزی محروم شده؛ مثلا برای کودکی که از هر موقعیتی استفاده می کند و به کوچه می رود، بستن در حیاط به عنوان تنبیه کار درستی نیست؛ زیرا شما همان چیزی را به او می دهید که دنبالش است. نکته بعدی این است که محل اخراج نباید تاریک و ترسناک باشد، مثلا حمام تاریک برای تنبیه کودک مناسب نیست.
ج ) مدت تنبیه:
بعضی والدین برای تنبیه یک کودک دوساله مدت زمان یک ربع یا نیم ساعت را در نظر می گیرند!
در حالی که باید برای هر سال، یک دقیقه تنبیه در نظر بگیرید
مثلا برای یک کودک دو ساله دو دقیقه تنبیه کافی است و برای یک کودک پنج ساله پنج دقیقه زمان مناسبی است.
د ) مقاومت:
اما اگر کودک شما در مقابل تنبیه مقاومت کرد، مثلا از محل اخراج فرار کرد، به او بگویید
که یک دقیقه دیگر به تنبیه‌اش افزوده می شود و مثلا به جای چهار دقیقه پنج دقیقه حق بازی ندارد.
البته به یاد داشته باشید دقایق اضافی نباید بیش از سه دقیقه شود زیرا در این صورت اثرش را از دست می دهد.
آیا تنبیه موثر است
۳- عصبانی شوید
عصبانیت نیز از تنبیه های مناسب کودکان می باشد
در واقع بعضی از کودکان خیلی لجباز هستند به گونه ای که انجام روش های ذکر شده، تاثیری بر آن ها ندارد
در این صورت اگر شما مقداری عصبانی شوید اشکالی ندارد
و همین که شما به کودکتان با قاطعیت بگویید:
«دیگه دارم از دستت عصبانی می شم!» مقاومتش را در هم می شکنید.
آیا تنبیه موثر است
۴- استفاده از پیامد های مناسب
برای کاستن از رفتار نامطلوب، می توان کودک را با پیامدهای رفتارش مواجه کرد
برای مثال، اگر کودک، سرمیز شام دیر حاضرشود، شام او سرد خواهد شد.
و یا اگر کودک، به اجاق گاز دست بزند، پیامد آن، سوختن دستش می باشد.
در برخی موارد، پیامدها ممکن است که به کودک آسیبی جدی وارد آورد و
یا اینکه آن عمل، پیامدی به دنبال نداشته باشد؛
مثلا اگر کودک بخواهد شیئی فلزی را داخل پریز برق کند پیامد طبیعی این کار،بسیار خطرناک است.
۵- از کودک رفع مسئولیت نکنید
نگذارید تنبیه کودک راهی باشد برای فرار از مسئولیت.
مثلا اگر او در حین جمع کردن اسباب بازی هایش، کار بدی انجام داد
او را تنبیه کنید و دوباره بعد از تنبیه او را مجبور کنید کارش را ادامه دهد
زیرا ممکن است او یاد بگیرد برای فرار از مسئولیت کار بدی انجام دهد تا تنبیه شود و در حین تنبیه استراحت کند.
۶- تصحیح رفتار اشتباه
تنبیه های مناسب کودکان,تنبیه کردن کودکان,تنبیه های مناسب بچه ها,تنبیه کردن کودکانفرستادن کودک به اتاق تنهایی، روش موثری است که می تواند جایگزین تنبیه بدنی شود
از دیگر تنبیه های مناسب کودکان تصحیح رفتار اشتباه است. انجام این روش به این صورت است که شما از پیامدهای طبیعی برای از بین بردن رفتار اشتباه کودکان استفاده می کنید.
مثلا برای کودکی که روی دیوار نقاشی می کند، این روش می تواند مفید باشد به این صورت که شما از کودک می خواهید قسمت نقاشی شده را با دستمال تمیز کند و اگر او انجام این کار را بلد نیست به او آموزش دهید و در صورت مقاومت دستانش را بگیرید و او را مجبور به تمیز کردن دیوار کنید.
آیا تنبیه موثر است
۷- تمرین رفتار مثبت
حتما شما هم به خاطر دارید هنگامی که در مدرسه کلمه ای را غلط می نوشتیم، معلم مجبورمان می کرد مثلا املای درست آن کلمه را ده بار بنویسیم، انجام این روش هم به همین صورت است مثل تمیز کردن دیوار که کودک مجبور می شود قسمت دیگری از آن را نیز تمیز کند یا مثلا اگرتمام اتاقش را نامرتب کرد از او بخواهید علاوه بر اتاقش قسمت دیگری از خانه را هم مرتب کند.
۸- فرستادن کودک به اتاق تنهایی
فرستادن کودک به اتاق تنهایی، روش موثری است که می تواند جایگزین داد کشیدن، بد و بیراه گفتن، تهدید کردن و کتک زدن او باشد. این روش، همچنین ازعصبانیت شما جلوگیری می کند. با این اقدام، کودک رادقایقی به اتاقی آرام می فرستید تا در آنجا تنها باشد. دراین مدت او از جمع دیگران خارج شده و برای مدتی نمی تواند بازی و تفریح کند. محروم شدن از فعالیت، نوعی مجازات است.
این اقدام از آن جهت موثر است که بچه ها آن را دوست ندارند. همچنین بیشترین اثربخشی را بر کودکان دو تا دوازده ساله دارد. اجرای این روش در آغاز ممکن است که با دشواری هایی همراه باشد.بعضی از بچه ها شما را در آغاز با فریادها یا گریه های بلند ناراحت می کنند، بنابر این باید آمادگی کامل داشته باشید. (به هیچ وجه کودک را داخل اتاق تاریک نفرستید)
۹- عتاب و تهدید
تنبیه های مناسب کودکان,آثار تنبیه بدنی,تنبیه کردن کودکانتهدید نباید به گونه ای باشد که باعث ایجاد اضطراب شدید در کودک شود
تهدید از روش هایی است که می توان از آن به جای تنبیه استفاده کرد.
اساس تهدید، بر ترساندن کودک از وقوع امری است که از آن بیم دارد. البته باید توجه داشت که امکان عملی کردن تهدید ها در مواقع ضروری وجود داشته باشد و باید از تهدید های ظاهری جدا پرهیز کرد.برای مثال، مادر وحید برای شلوغ کردن و حرف گوش نکردن او راتهدید کرد که اگر به این کارهایت ادامه دهی به پدرت خواهم گفت.
تذکر :
تهدید نباید به گونه ای باشد که باعث ایجاد اضطراب شدید در کودک شود؛ برای همین، به هیچ وجه نباید از تهدید هایی همچون: تهدید به تنبیه بدنی، بیرون کردن از منزل و… استفاده کرد.
به این نکته نیز توجه داشته باشیم که هر چند تهدید ممکن است به عنوان عامل بازدارنده، کودک را از ارتکاب کارهای زشت باز دارد، اما معمولا انگیزه های درونی او را تغییر نمی دهد و به اصلاح درونی رفتار نمی انجامد؛ برای همین بقیه روش های ذکر شده، براین روش تقدم دارد.
شرایطی که باید در تنبیه رعایت شود
آیا تنبیه موثر است
• به مراتب تنبیه توجه داشته باشید
تنبیه باید از مرحله ضعیف آغاز شود و اگر مؤثر نیفتاد، می توان از مرحله بعد استفاده کرد؛ برای مثال، جایی که با تنبیه غیر بدنی مشکل حل می شود، استفاده از تنبیه بدنی، هم خطرناک و هم لغو است و یا اگر با یک نگاه خشم آلود، کودک آگاه می شود،نباید از کنایه و پرخاش استفاده کرد.
• تنبیه را با شرایط سنی کودک تطبیق دهید
تنبیه باید با توجه به سن کودک اعمال شود. درهرمقطع سنی برخی رفتارهای کودک طبیعی است که والدین باید از کنار آنها گذشته و با به کار گیری روش های درست، آن مرحله را پشت سربگذارند، و تنبیه در این موارد نه تنها سازنده نمی باشد بلکه نقشی خراب کننده نیز دارد.
کودکان یک تا سه ساله خوشحال از آزادی تازه به دست آمده،می خواهند هر کاری را خودشان انجام دهند، و جان کلام آنها این است که «خودم انجام می دهم». بنابراین باید به آنها اجازه دهیم تا کاری را که می توانند، انجام دهند. درباره این کودکان به جای گفتن «نه»، «نمی توانی»،«دست نزن» و… می توان از روش های پیشگیرانه ای همچون پرت کردن حواس ،جایگزینی و امکان انتخاب دادن بهره گرفت.
در این مرحله والدین
باید با درک درست از موقعیت کودک، ضمن تشویق او اجازه دهند تا خودش کارهایش را انجام داده و احساس استقلال در او شکل گیرد. اما اگر همواره با خواسته های او مخالفت شود و او خود را درفعالیت هایش ناموفق ببیند،احساس بی کفایتی و شرم خواهد کرد. اگر کودک این مرحله را به درستی بگذراند در آینده فردی خوش بین همراه با حسن نیت و اراده قوی خواهد شد.
یکی از ویژگی های کودکان سه تا شش سال، کنجکاوی درباره دنیایی است که در آن زندگی می کنند. مخلوط کردن شکر با نمک، برای کودک چهارساله ای که می خواهد بر دامنه اطلاعاتش بیفزاید هرگز کار عجیبی نیست. نقاشی کردن روی دیوارها برای یک کودک پنج ساله، اقدامی بی نظیر برای تزیین اتاق به شمار می آید. بازکردن اشیا و لوازم برای اطلاع از چگونگی کار آنها، یکی از فعالیت های مورد علاقه کودکان پیش دبستانی است.
کار مورد علاقه بچه های این سن و سال، کند و کاو است.
اگر به این کودکان بر چسب «خود خواه» و «بی ملاحظه»بزنیم
بعید نیست که در آینده همین گونه شوند.
کودکان در این سن به بازی علاقه فراوان دارند.
شیطنت و بازی گوشی کودکان را در این سن نباید دلیل بی ادبی آنان دانست
و در صدد تنبیه آنها برآمد، بلکه تنها باید کوشید این رفتارها به آنها صدمه ای نزند و آن را هدایت کرد.
آیا تنبیه موثر است
تعیین مرزها و محدودیت‌ها برای کودکان
یکی از شاخصه های اساسی، در تربیت کودک، تعیین دقیق، حد و مرزهای رفتارهای و محدودیت‌ها، است.
همیشه، بدین نکته توجه داشته باشید که کودک سعی می‌کند، نخست نظر والدین را پیرامون محدودیت‌های رفتاری خویش بداند.
به عنوان مثال، یک بچه‌ی ۲ ساله، ابتدا یک لیوان را به زمین پرتاب می‌کند، او می‌خواهد نظر والد را پیرامون، این کار بداند. او می‌خواهد واکنش پدر یا مادر را تماشا کند، حال اگر آنان سکوت کردند و عکس‌العملی نشان ندادند، این رفتار را دوباره با پرتاب لیوان به جاهای مختلف خانه ادامه می‌دهد و دوباره اگر عکس‌العمل تشویقی یا سکوت، را به همراه داشت، این بار کوبیدن لیوان را بر سر پدر یا مادر، امتحان می‌کند!!
البته توجه داشته باشید، که مثالی که برایتان زدم، تنها مختص به کودکان کم سن و سال نبود، شما می‌توانید این مثال را در زندگی فرزندانتان، با سن‌های مختلف مشاهده کنید (البته با تغییر مثال و مثال‌هایی مطابق با سن فرزند)
توجه داشته باشیم که کودک، با رفتارهای ما والدین الگو می‌پذیرد، بنابراین در دادن الگو به فرزندمان، توسط محدودیت‌های رفتاری دقت نماییم!؟
چند تذکر:
توجه داشته باشیم که همیشه دادن حد و مرزهای تربیتی و قانون گذاری‌ها، توسط زبان، منتقل نمی‌شود، آری در بسیاری از موارد این رفتار ماست که می‌تواند این حد و مرزها را به کودک انتقال دهد. شیوه‌ی برخورد ما با کودکان هم سن و سالش، دوستان، آشنایان، همسایگان و …
به عنوان مثال پدری که به کودک خود می‌گوید :
تو حق نداری، بچه های همسایه را بزنی و لکن وقتی او، دعوا می‌کند
این بچه با رفتار و لبخندهای پدر تشویق می‌شود، به راستی این رفتار ما خنده دار و کمی مسخره آمیز نیست!؟
لذا نوع کلماتی که در طرز بیانمان، به کار می‌گیریم نیز در نوع قانون گذاری، موثر است (بعضی اوقات والدین رفتاری را مذموم می‌شمرند، اما نوع بیان آنها، حرف‌هایشان را منتفی می‌کند)
و صحبت آخر اینکه، گاهی اوقات، شیوه های استفاده از زبان بدن می‌تواند بیان گر قانون‌های ما باشد، (نحوه‌ی ایجاد تغییر در صورت و اعضاء بدن) مثل ابروها و چشمان، در هنگام صحبت کردن (اخم کردن، چشم غره رفتن، کف زدن و …)
آیا تنبیه موثر است
اما چرا در آغاز نوشتار این مسائل مطرح شد :
شاید با خود بگویید، این مطالب چه ربطی، به جانشین‌های تنبیه داشت
مثلاً قانون گذاری، در چه مرحله ای، از جانشین‌های تنبیه قرار دارد، که این مقدار پیرامون، آن بحث شد!؟
شاید برایتان، جای سؤال است، لکن جالب است بدانید
ما اولین جانشین تنبیه را قانون گذاری صحیح می‌دانیم، اما چگونه!؟
این جانشین، یک شیوه بازدارنده از رفتارهای غلط است
که می‌تواند به خوبی، فرزندتان را از کارهای اشتباه باز دارد
لذا چرا همیشه، به این فکر هستیم که باید حتماً فرزندتان کار اشتباهی انجام دهد و شما سپس تربیت را آغاز کنید!!
چرا از شیوه‌ی بازدارنده ای به نام قانون، گذاری صحیح استفاده نمی‌کنید
و با بیان حد و مرزها، کودک را از دگرگونی رفتاری، نجات نمی‌دهید. آیا پیشگیری بهتر از درمان نیست!؟
مقررات و زیر پا گذاشتن آن توسط کودک
وقتی قانون را برای کودکتان وضع کنید وی آن را زیر پا می‌گذارد دلایل متعددی می‌تواند بر آن حمل شود
به عنوان مثال
بعضی اوقات او احساس می‌کند، مقررات قدیمی خانه برای وی، قدیمی شده است
مثلاً او فکر می‌کند، او در مقابل این رفتار کمی بزرگ شده است و در اینجا نیاز است
هر چند وقت یک بار قانون، تجدید شود و یا به آن اصلاحیه یا تبصره بخورد، لکن همان گونه که اشاره شد
شاید این رفتار کودک شما در مقابل قانون، به دلیل شخصیت وی باشد،
به این شکل که او این‌گونه بار آمده است که هیچ گاه زیر بار قانون نرود
لذا باید نخست دلیل بی قانونی وی را هدف قرار داده و طبق آن با وی برخورد کنید.
علت رفتار نادرست کودکان
بحث بعدی ما بر سر این است که ما قبل از اتخاذ هر نوع رفتار انفعالی در قبال کارهای اشتباه وی، وظیفه داریم نخست دلیل این رفتار را پیدا کنیم.
آیا کودک شما بدون دلیل این کار اشتباه را انجام داد!؟
آیا می‌توان گفت که نمی‌دانم چرا کودکم، این‌گونه کارها را انجام می‌دهد، آیا قبول دارید که هر اتفاقی، اتفاقی نیست! و آیا …
لذا تکنیک پدر و مادر
بودن در درجه‌ی اول، این است که رفتار اشتباه کودکان خود را ریشه یابی کنند.
رفتار اشتباه کودک و کارهای خلاف وی، می‌تواند ریشه های مختلفی داشته باشد،
به عنوان مثال
شاید ریشه‌ی آن در دوستان وی باشد، شاید دلیل این نوع برخوردهای وی، نیاز او به یک شی مثل دوچرخه باشد.
یا شاید توجه بیش از حدّ خانواده به برادر یا خواهر کوچک‌تر، او را این چنین نگران ساخته و او بر وی حسادت می‌کند.
یا شاید مهم‌تر از همه‌ی آنها، بد رفتاری وی، به دلیل توجه نکردن خانواده به وی باشد
شاید وی احساس کم بود محبت و عاطفه می‌کند و لذا سعی می‌کند تا با کاری توجه آنان را به خود جلب کند.
پس به خوبی اذعان خواهید نمود که در بعضی موارد، اصلاً جایی برای تنبیه و جانشین‌های او به وجود نمی‌آید.
آیا تنبیه موثر است
راه کارها و مراحل کنترل عصبانیت
شاید با خود بگویید
وقتی کار اشتباهی از کودک سر می‌زند
اعصاب ما را به هم می‌ریزد، و لذا ما بدون توجه به عواقب تنبیه، مستقیماً وی را تنبیه می‌کنیم
و بعضی اوقات شدّت عصبانیت به حدّی می‌رسد
که دیگر نوبت به اینکه دلیل رفتار اشتباه وی را شناسائی کرده و یا از جانشین‌های تنبیه استفاده کنیم، نمی‌رسد.
در این بخش به چند راه به رای کنترل عصبانیت، از نظر روانشناسی اشاره خواهد شد و در پایان به چند روایت پیرامون خشم و غصب اشاره خواهد شد.
۱-آهسته تا عدد ده بشمارید، به جای فکر کردن به رفتار اشتباه کودکتان، می‌توانید به روی چیزهایی که باعث خوشحالی شما شده است فکر کنید (درست است که وی گلدان دوست داشتنی شما را شکسته است، لکن در قبال آن، وی شاگرد اول کلاس است و همیشه مدیر مدرسه از هوش درخشان او سخن می‌گوید.
یا اینکه همیشه او در کارهای خانه به شما و پدرش کمک می‌کند)
۲-دستانتان را در جیب ببرید، این کار به شما کمک می‌کند که از دست‌ها، در ترساندن یا زدن کودک استفاده نکنید.
۳-می‌توانید نفس عمیقی بکشید و آن را به آرامی بیرون دهید، (انگار که دارید از دهانتان، بخار خارج می‌کنید)
۴-سعی کنید خود را از موقعیت اشتباه کودک خارج کنید (مثلاً می‌توانید به اتاق دیگری روید، یا کمی پیاده روی کنید)
چاپ مطلب